مخالفان که بيشتر کارشناسان اقتصادی هستند به آمارهای جهانی استناد میکنند که نشان میدهد در روزهای قبل و بعد از تعطيلات، تعداد تأخيرها، غيبتها، ترک كارهای زود هنگام و مرخصي های متوالی زياد میشود و ميزان توليد ناخالص داخلي به صورت معناداري پايين ميآيد. مقابل اين مخالفان، اغلب موافقاني از جنس مسئولان اجتماعی و فرهنگی حضور دارند که مدعی هستند، تعطيلات رسمی کمک شايانی به افزايش روحيه شادی و شادمانی در بين مردم جوامع روبه توسعه نظير ايران میكند. آنان معتقدند که به جای کاهش روزهای تعطيل بايد انگيزه و راندمان کار را در بين ايرانيان بالا برد.
البته تعطيلات از منظر جامعهشناسی و روانشناسی، کارکرد خاص خود را دارد؛ چرا که سبب تجديد قوا و کسب روحيه و انرژی شده و افراد را از خمودگی و کسالت کار روزانه دور میکند تا با توان بيشتری به کار خود ادامه دهند؛ بنابراين، برخی از کارشناسان می گويند، بهتر است به جای حذف تعطيلات، فکری به حال پراکندگی تعطيلات شود. ولی در کنار این نظریه ها باید به موضوع تنبلی اجتماعی و پایبندی به تعهدات کاری نیز پرداخت، که متأسفانه در جامعه ی ما خود داستانی طولانی دارد و در کنار مدیریت نادرست تعطیلات بیشتر خود را نمایان می سازد.
مناسبات کاری ما با دنیا چند روز است؟
با توجه به گستردگی موضوع و بحث و نظریه های مختلف، نگارنده سعی دارد به موضوع تعطیلات پایان هفته در ایران اشاره ای داشته باشد. و از دیدگاه افرادی که در عرصه ی بین المللی فعالیت دارند به این جریان نگاهی بیندازد.
آنچه که همه بدان آگاهند تعطیلی پایان هفته به مدت دو روز است که در بیشتر کشورهای دنیا شنبه و یکشنبه می باشد و در برخی کشورهای مسلمان از جمله ایران، پنج شنبه و جمعه به عنوان روزهای تعطیل شناخته می شود.
راه ديگری که به بهره وری بيشتر روزهای کاری منجر میشود، اين است که روزهای تعطيل و کاری كشور با ديگرکشورها يکسان باشد، زيرا با توجه به وجود تعطيلی پنجشنبه و جمعه در ايران و شنبه و يکشنبه در ديگر کشورها مناسبات كاری ما با دنيا فقط سه روز در هفته است، البته به شرطی كه تعطيل رسمی ديگری در طول هفته وجود نداشته باشد!
حال تصور کنید شرکت و یا حتی تاجری که مناسبات بین المللی با دیگر کشورها دارد با وجود این شرایط می تواند چند روز مفید را به فعالیت تجاری یا روابط کاری اختصاص دهد؟! متأسفانه بسیاری از مواقع این چهار روز در کنار تعطیلی رسمی و یا نابهنگام دیگری در هفته قرار می گیرد که داستان روابط را بیش از پیش پیچیده تر می کند.
تعداد زياد تعطيلات به غير از آنکه در عرصه داخلی به اقتصاد کشور زيانهای زيادی وارد كرده است، متأسفانه زيانهای ناشی از تقارن نداشتن تعطيلات کشور با ديگر کشورهای جهان را افزايش داده است. در حال حاضر، خلأ ناشی از تقارن نداشتن تعطيلات آخر هفته ايران با ديگر کشورها، حدود 3 روز است؛ يعنی در بخش عمدهای از روزهای هفته، مبادلات با جهان خارج دچار اختلال میشود و اين مسأله، زيانهای زيادی برای اقتصاد كشور در پی دارد. اگرچه، رقمی برای آن تعيين و اعلام نشده است، ولی بحث تغيير ايام تعطيل آخرهفته از پنجشنبه به شنبه را مطرح كرده است؛ پيشنهادی که در راستای اجرای طرح تحول اقتصادی در کارگروه های مربوط به بازرگانی خارجی از چند سال پیش در حال بررسي است!
در این باره عهدیه آل بویه، عضو اتاق بازرگانی اصفهان و کمیسیون بانوان و جوانان اتاق بازرگانی، اظهار می کند: به دلیل عدم تقارن تعطیلات پایان هفته در ایران با کشورهای دیگر مشکلات بسیار زیادی برای تبادلات اقتصادی داریم و حتی این شرایط فشار کار را در روزهای غیر تعطیل بسیار بیشتر می کند. تازه این در حالتی است که تعطیلی دیگری از تقویم ما به آن برخورد نکند، با این حساب ناچار هستیم در روزهای تعطیل با فشار و استرس بیشتری کار کنیم.
وی در رابطه با تبادلات بانکی و مکاتبات اداری در طول تعطیلات با کشورهای دیگر می گوید: متأسفانه ادارات و سازمان ها در ایران از نیمه ی روز پنج شنبه به حالت تعطیل در می آیند و در این بین عدم همکاری درست و سوء استفاده برخی کارمندان از این شرایط باعث می شود زمان را از دست بدهیم. از سوی دیگر تعطیلی شنبه و یکشنبه را در بخش بین الملل داریم که باید اختلاف ساعتمان را نیز حساب کنیم. بطور مثال با کشور چین روز شنبه تا نیمه ی روز می توانیم مکاتبه داشته باشیم و اختلاف 5 تا 6 ساعت را هم داریم و بعد از آن تا دوشنبه فعالیت ها کم تر شده، ولی بعد از تعطیلات فشار کاری ما به مراتب بیشتر می شود.
آل بویه که به عنوان مدیر بخش بین الملل یک شرکت بازرگانی نیز در حال فعالیت است خاطر نشان می سازد: تعطیلات نوروز در ایران یکی دیگر از مشکلات است که باعث شده ناچار شویم بیشترین پیک کاری را در ماه اسفند داشته باشیم، چرا که از 15 اسفند ماه تا پایان تعطیلات نوروز تردد جاده ای برای ماشین های باری مسدود است و در این فاصله با اینکه شرکت کشتیرانی فعالیت خود را ادامه می دهد ولی اگر باری از اواسط اسفندماه وارد بنادر شود نمی تواند به اصفهان برسد و همین باعث می گردد تاریخ بارگیری تا رسیدن به دست مشتری با تأخیر زیادی روبرو شود. از سوی دیگر نیز هزینه ی انبارداری گمرک، احتمال فاسد شدن جنس و ضرر و زیان های دیگر را هم در پی داشته باشد.
وی با اشاره به تعطیلات بین المللی در دیگر کشورها و راهکارهای اقتصادی خاطر نشان می کند: بهترین تصمیم را در رابطه با تعطیلات پایان هفته کشورهای عربی از جمله امارات متحده عربی داشته است.چرا که با حجم زیاد مبادلات تجاری، تغییر روزهای تعطیل به جمعه و شنبه کمک کرده تا در تبادلات و مکاتبات دچار کمبود وقت نشود و در عرصه بین المللی فعالیت چشمگیری داشته باشد. ما متأسفانه با تعطیلات بی شمار تقویم و عدم تقارن تعطیلات پایان هفته با سایر کشورها همیشه دچار کمبود وقت و جبران آن در روزهای دیگر هستیم. و خسارات ناشی از آن را باید به شکل دیگری در بخش اقتصاد ببینیم.
چاره اندیشی برای مدیریت تعطیلات
هنگامیکه به سطح بهره وری کار ایرانیان نگاهی می اندازیم شاید بهتر باشد دیگر نگرانی بابت تعداد بی شمار روزهای تعطیل و پایان هفته نداشته باشیم. چرا که تعطیلات پنهان چنان است که ابتدا باید فکری به حال آن کرد.
ترديدی نيست که شمار زياد روزهای قرمز در تقويم سالانه كشور، روحيه تنبلی و به تعطيل گذراندن را در فرهنگ كاری جا میاندازند که البته انداخته است! اما اگر به جای بحث و جدلهایی که وقت نمايندگان مجلس شورای اسلامي، برنامهريزان، تصميمگيران نهادهای فکری ـ مشورتی کشور را میگيرد، فکری برای افزايش سطح بهرهوری در روزهای کاری میشد، بدون شک زودتر به نتيجهای میرسيديم. البته باید به این نکته هم اندیشید که مدیریت تعطیلات در ایران در حقیقت به عهده ی کدام دستگاه و نهاد مسئول است و تصمیم دارد در چه مدت زمانی با کار کارشناسی ضرر و زیان های ناشی از تعطیلات را بررسی کرده و به رفع رجوع آن بپردازد و اقدامی درست و اجرایی داشته باشد؟!