علیرغم تمام تحریم ها و موانع صادراتی در سالهای گذشته انار و لیموشیرین ایرانی به کشورهایی چون فرانسه، آلمان و انگلستان صادر شده است. بحرین و ژاپن نیز مشتری خوبی برای انار ایرانی هستند.
برخی کشورهایی که واردکننده محصولات کشاورزی و به خصوص میوه از ایران هستند، به دنبال محصول ارزان بوده و عمدتا به میادین میوه و تره بار برای خرید مراجعه می کنند که نمونه آن کشور عراق است، اما صادرکنندگان به نام ایرانی میوهها را دسته بندی کرده، متوسط ها را برای کشورهای عربی و اروپایی، میوههای درشت را برای بازار داخلی و میوههای کوچک را برای صنایع تبدیلی به کار میگیرند.
اگرچه تولید محصولات کشاورزی و باغی ما سالیان متوالی است که ثابت کرده می تواند ظرفیت بازار داخلی را کاملا جوابگو باشد و حتی برای صادرات هم کاملا شرایط آماده است ولی متاسفانه شاهد میوه های قاچاق در بازار بودیم که هم باعث ضرر و زیان به سلامت و بهداشت مصرف کننده ها به جهت عدم نظارت قرنطینه ای و سایر شاخص های واردات است و هم برای تولید داخل بسیار خسارت آور است و با ورود این میوه ها آفت ها و بیماری های ناشناخته که لطمه شدید به تولید می زد، دامنگیر کشور می شود.
هرچند یکی از مشکلات اساسی بازار میوه ما وجود واسطهها و دلالهاست و متاسفانه دستگاههای نظارتی هیچگونه ورودی روی این موضوع ندارند. دستگاههای متولی امر تولید، مثل جهاد کشاورزی هیچگونه راهحلی برای جلوگیری از این دلالبازی و عرضه مستقیم کالا و خدمات ندارند، این موضوع بهشدت به مصرفکننده ضربه زده است و هزینه قیمتها را بهشدت بالا میبرد و اشتغال و سرمایه کاذبی دراینبین نصیب دلال و واسطه میشود که در اینجا تولیدکننده و مصرفکننده با هم ضربه میخورند. اتحادیه بههیچعنوان نمیتواند بازرسی صحیحی داشته باشد و نظارت بر خود را نظارت نمیتوان گفت، لذا این نظارتها و این روش در کل معیوب است و سازمان صنعت، معدن و تجارت اقدام ویژهای در حوزه نظارت انجام نمیدهد و مردم هم دادشان به هیچ کجا نمیرسد. هماکنون نظام قیمتگذاری در بخش کشاورزی بهگونهای است که دلالها بیشترین استفاده را از محصولات کشاورزی میبرند.
البته باید این نکته را مدنظر قرار دهیم که همچنان باغداری در کشور ما دچار چالش های شدید است کوچک و خرد بودن باغ ها، پیاده نشدن دانش کشاورزی در مزرعه، نداشتن الگوی کشت، باغداری سنتی، ساماندهی نشدن بازار فروش و صادرات و نیز مساله صنایع تبدیلی از چالش های جدی باغداری در استانی مثل مازندران است.
در حالی که استان مازندران با 110هزار هکتار باغ مرکبات سالانه حدود 2 میلیون و 500 هزار تن محصول تولید می کند، اما 11واحد صنایع تبدیلی مرکبات به دلیل نداشتن مواد اولیه، تعطیل هستند.
در حال حاضر بر اساس آمار سازمان جهاد کشاورزی 70 درصد مرکبات استان پرتقال تامسون است که فقط خاصیت تازه خوری دارد و قابل استفاده در صنایع تبدیلی نیست.
به گفته کارشناسان از آنجا که وضعیت بسته بندی مناسبی نداریم و عرضه و فروش این میوه نیز ساماندهی شده نیست، در صادرات این میوه نیز با مشکل جدی مواجه هستیم. در حال حاضر بر اساس آمار جهاد کشاورزی، سالانه کمتر از 80 هزار تن مرکبات مازندران صادر می شود.
مشکل بازار مرکبات و خارج شدنش از تعادل در عرضه و تقاضا، در نتیجه فعالیت غیر حرفه ای باغداری در بی توجهی به انتخاب ارقام مناسب برای فرآوری و صنایع تبدیلی است، وضعیتی که امروز در آن باغدار بیشترین ضرر را کرده و واسطه ها سود می برند.
واقعیت دیگر باغداری مازندران شکاف بالای تولید مرکبات است، بر اساس آمار جهاد کشاورزی، متوسط تولید مرکبات درهکتار 18تا 25تن است اما در برخی از باغات استان تولید حدود 90 تن درهکتار نیز وجود دارد.
هر چند کارشناسان و دست اندر کاران باغبانی، کوچک و خرد بودن زمین را مانع ای برای تولید مرغوب و اجرای دانش فنی و مکانیزه کردن باغداری نمی دانند، اما واقعیت این است که بخش عمده ای از فعالیت های باغداری استان مازندران در زمین های کوچک و خرد هزار تا سه هزار متر مربع به صورت سنتی و بدون دانش فنی انجام می شود.
دانش فنی باغداری در استان مازندران در حالی مورد بی توجهی قرار می گیرد که بر اساس آمار نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی، حدود 13هزار مهندس کشاورز بیکار در استان داریم.
جهاد کشاورزی مازندران اعلام کرده است که امروز در بیشتر خانواده های روستایی استان حداقل یک فارغ التحصیل در سطح لیسانس وجود دارد که نقش مهمی در انتقال دانش فنی به کشاورزی را دارند، اما همچنان این موضوع مهم مورد بی توجهی قرار می گیرد.
آفت و بیماری ها از دیگر نکات مهم و قابل توجه در باغداری مازندران است که باید مورد توجه قرار بگیرد، اما مگس میوه به عنوان مهمترین آفت همچنان باغداری استان را تهدید می کند.
متخصصان و کارشناسان کشاورزی، خسارت های کشاورزی را به 2 دسته زنده شامل انواع بیماری و آفات و غیر زنده شامل حوادث طبیعی سیل، طوفان و خشکسالی تقسیم بندی می کنند که امروز همه این عوامل کشاورزی مازندران را به شدت دچار خسارت می کند. به رغم اینکه بخش کشاورزی مازندران با تولید سالانه بیش از شش میلیون تن مهمترین حوزه رونق اقتصادی استان محسوب می شود، اما بررسی های میدانی نشان می دهد از 460 هزار هکتار از اراضی زراعی و باغی استان کمتر از هفت درصد زمین های مازندران تحت پوشش بیمه است.
باغداری درآمدزا، توسط گروه سومی که دارای باغات مرکبات پنج هزار متر مربع تا بیش از 2هکتار در استان مازندران هستند، انجام می شود.
بر اساس آمار و ارقام و بررسی های صورت گرفته، در هر یک از گروه هایی که در استان مازندران باغداری مرکبات را انجام می دهند به باغداری حرفه ای توجهی نمی کنند.
عرضه و تقاضا همواره به عنوان یک قاعده مهم و تعیین کننده و عامل نوسانات قیمت کالا در بازار است و این شاخص در محصولات کشاورزی مازندران به دلایل مختلف از جمله رفتار های غیر حرفه ای کشاورزی سبب می شود تا دلالان برنده اصلی این بازار باشند.
در هر حال، به رغم اینکه استان مازندران با ظرفیت 72 نوع از تولیدات محصولات کشاورزی، حدود ده و نیم درصد از ارزش افزوده بخش کشاورزی کشور را به خود اختصاص می دهد، اما رفتار های غیر حرفه ای در زمینه های زیر ساختی، نهاده های کشاورزی، فعالیت های فنی و مهندسی کشاورزی و بازارعرضه و تقاضا، همچنان کشاورزی این خطه شمال ایران را مستعد بحران می کند.