در حال حاضر کمتر کسی در کشور است که با یکی از اشکال رسانه در زندگی خود سرو کار نداشته باشد و رسانه هایی چون روزنامه، تلویزیون، فضای مجازی و شبکه های اجتماعی نقش پر رنگی را در زندگی ما بازی می کنند و ما با انباشتی از اطلاعات درست و یا نادرست مواجه هستیم که اگر قدرت تمیز و تشخیص نداشته باشیم ممکن است با استفاده از اطلاعات نادرست تصمیمات نادرستی را اتخاذ کنیم.
امروزه اگر نگاهی به اطرافمان بیاندازیم کمتر نوجوانی را می بینیم که سرش داخل تبلت یا گوشی همراه هوشمندش نباشد و یا راجع به آخرین نرم افزارهایی که به بازار آمده صحبت نکند اما اقیانوس بی پایان فضای مجازی تنها به این نرمک افزارها خلاصه نمی شود و اگر نوجوان امروز فنون شناکردن در این اقیانوس را آموزش ندیده باشد در چشم بر هم زدنی درآن غرق خواهد شد اما در این بین چه کسانی مسوول آموزش این مهارت ها به فرزندان ایران اسلامی هستند؟ در دهه های گذشته خانواده ها نقش عمده ای را در تربیت و آموزش مهارت های زندگی به فرزندان خود بازی می کردند. اما امروزه باتوجه به گستردگی ارتباطات جمعی بین افراد این نقش روز به روز کم رنگ می شود. یک نوجوان بیش از هرچیز برای حضور در فضای مجازی نیاز به رسیدن به بلوغ عاطفی دارد و باید بداند که تمام آدم‌هایی را که در شبکه‌های مجازی می‌بیند پیش از آنکه به طور درست بشناسدشان، به حلقه دوستان صمیمی و نزدیک خود راه ندهد! از سوی دیگر گفت‌وگوهای طولانی در شبکه‌های مجازی و اینترنت، باعث دلبستگی و وابستگی روحی افراد، به خصوص نوجوانان می‌شود به همین دلیل باید برای کنترل ساعات مصرف اینترنت توسط آنها، به وسیله خانواده ها برنامه ریزی شود. این روزها اغلب شبکه‌های اجتماعی، نیمی از اطلاعات فردی را قبل از ثبت‌نام از شما می‌خواهند، اعم از شماره تلفن و آدرس ایمیل و… برخی از آنها حتی مکانی که در آن به‌سر می‌برید را به اشتراک می‌گذارند. مهارت استفاده از انواع اپلیکیشن‌ها و شبکه‌های مجازی، چیزی است که والدین برای آموزش به نوجوان باید خودشان آن را به خوبی فرابگیرند این درحالی است که نوجوان امروز به مراتب از پدر و مادرش در استفاده از تکنولوژی روز جلوتر است. اما در این بین نباید از نقش نهادهای متولی دیگر همچون آموزش و پرورش غافل شد؛ در این فرآیند نظام آموزش و پرورش از اهمیت خاصی برخوردار است زیرا کودکان و نوجوانان از مهم ترین و در عین حال آسیب پذیرترین اقشار جامعه هستند. آموزش و پرورش با شناخت روح زمانه و نیازهای نشات گرفته از آن می تواند پاسخگوی تقاضای مبتنی برشرایط جدید باشد و خود را با آن منطبق کند لذا انجام اصلاحات اساسی در آموزش و پرورش بنا به تجربه سایر کشورها به عنوان زیربنای توسعه در کشور ضرورت دارد. نظام آموزش و پرورش می تواند با ایجاد و تقویت مهارت های رسانه ای در دانش آموزان آنها را به استفاده موثر و مفید از مهارت های ارتباطی وا دارد درحالی که در حال حاضر هیچ گونه آموزشی در خصوص سواد رسانه ای درنظام آموزش رسمی کشور وجود ندارد به همین دلیل کودکان و نوجوانان ما نمی توانند استفاده درست و درکی صحیح از اهداف پیدا و پنهان رسانه ها داشته باشند این درحالی است که آموزش سواد رسانه ای نقش بسزایی در توسعه اجتماعی و مشارکت مدنی افراد جامعه دارد. نوجوانان امروز ناچارند با مقتضیات جامعه اطلاعاتی زندگی کنند ضروری است که از هم اکنون توانایی ها و قابلیت های لازم برای زندگی و کار درچنین جامعه ای در آنان ایجاد شود.حقیقت این است که تکنولوژی های جدید چاقوی دولبه هستند و می توان با دانش کافی درباره چگونگی استفاده از آنها، برای رشد ابعاد شناختی و هیجانی نوجوان بیشترین بهره را برد. دانشی که از آن به عنوان سواد رسانه ای یاد می شود. سوادی که با توجه به عصر اطلاعات برای هر دو دسته نوجوانان و بزرگسالان، ضروری به نظر می رسد.سواد رسانه‌ای می‌تواند به مخاطبان رسانه‌ها بیاموزد که از حالت انفعالی و مصرفی خارج شده و به معادله متقابل و فعالانه‌ای وارد شوند که در نهایت به نفع خود آنان باشد. به عبارت دیگر، سواد رسانه‌ای به مخاطب کمک می‌کند تا از سبد رسانه‌ها به شکلی درست و هوشمندانه استفاده کند.
از چند دهه گذشته، کشورهای زیادی با درک ضرورت آموزش سواد رسانه‌ای در عصر جدید، به آموزش این نوع از سواد پرداخته‌اند. آنها سعی کرده‌اند در کنار آموزش مفاهیم سواد رسانه‌ای، اقتضائات و شرایط بومی کشورشان را هم در نظر بگیرند.
تجربیات کشورهای مختلف، دانش گران‌بهایی است که ما می‌توانیم با استفاده از آن، تا حدودی عقب‌افتادگی خود را در این زمینه جبران کنیم و با در نظر گرفتن شرایط بومی خود، به الگوی بومی ارتقاء سواد رسانه‌ای دست یابیم.در الگوی بومی ارتقاء سواد رسانه‌ای نوجوانان در ایران، دو نهاد آموزش و پرورش و رسانه ملی، نقش بسزایی در آموزش سواد رسانه‌ای دارند. در این الگو، هدف اصلی، «هدایت و تربیت» نوجوانان است و ملزومات آموزش سواد رسانه‌ای، شیوه تدریس و محتوای آموزشی بر اساس اهداف اصلی و فرعی الگو طراحی شده است.به دلیل نیاز فطری انسان به روابط اجتماعی به عنوان یکی از نیازهای اساسی از یک سو و هر چه پیچیده‌تر شدن این روابط درعصر حاضر به دلیل گستردگی نهادها، رسانه ها وظیفه دارند که برای تسهیل نیازهای افراد هر چه بیشتر، رسوم اجتماعی، را به بینندگان خود بیاموزد تا نیازهای افراد هر چه سریعتر ارضا شود.وسایل ارتباط جمعی، چنانچه به درستی به کار آیند، همچون مدرسه‌ای بزرگ بر تمایم حیات انسانی پرتو می‌افکنند و حتی نقشی بالاتر از مدرسه دارند زیرا چون مدرسه محدودیت زمانی ندارند، برای تمام سنین و تمامی انسانها هستند، تمامی مشخصات مورد آموزش را به خانه آموزش گیرنده می‌آورند.
تحولات صورت گرفته در سالیان گذشته و گذار از جامعه صنعتی به جامعه اطلاعاتی، بسیاری از عرصه‌های زندگی بشری را نیز دستخوش تغییر ساخته و رسانه‌اي شدن بخش اعظمي از زمان فراغت مردم، به‌خصوص نوجوانان، باعث شده است تا درباره تاثير محتواي رسانه‌ها بر نگرش‌ها و ارزش‌هاي مخاطبان نگراني‌هايي از طرف محققان و مسوولان جوامع مختلف ابراز شود و اين نگراني و دغدغه با ظهور رسانه‌هاي جديد و تغيير در الگوهاي استفاده از اين رسانه‌ها، دامن زده شده است. افزایش سواد رسانه‌ای مخاطبان به یک ضرورت در سیاستگذاریهای فرهنگی بدل شده و در این میان آموزش سواد رسانه‌ای به ویژه برای نوجوانان از ضرورت بیشتری برخوردار است.
به هر حال برای رفع چالشهایی که در مواجهه مخاطبان با پیامهای رسانههای در جامعه ایجاد می شود باید نوعی تلاش سازمان یافته صورت گیرد و به ارتقاء سطح سواد رسانه ای در میان مردم و یا اصطلاحا مبارزه رسانه ای دست زد. با آموزش سواد رسانه ای تسلط افراد در فهم خروجی رسانه ها افزایش می یابد.نبود سواد رسانه ای باعث بوجود آمدن مشکلاتی زیادی در بین افراد می شود که برای رفع این مشکلات باید راهکارهایی برداشته شود. کشورهای ژاپن و کانادا که سردمدار سواد رسانه ای هستند و در این خصوص گام هایی اساسی برداشته اند و موضوع سواد رسانه ای را جزء عناوین درسی مدارس خود قرار داده اند در حالی که در ایران حتی دانشجویان رشته ارتباطات با این مقوله آشنایی چندانی ندارند، حال آن که خود باید راهنمای سایر افراد جامعه در این زمینه باشند. بنابراین با توجه به اهمیت روز افزون سواد رسانه ای در جامعه و پیشرفت های قابل ملاحظه ای که در این زمینه در سطح جهانی صورت گرفته است، جای خالی موضوع سواد رسانه ای احساس می شود.
