امروز: جمعه 10 فروردين 1403 برابر با 29 مارس 2024

اخبار مهم روز
بازنشستگان زیر تیغ عدالت - سه شنبه, 10 بهمن 1402 03:08
اقتصاد ایران، پیش و پس از انقلاب - سه شنبه, 10 بهمن 1402 03:08
درباره مهاجرت معکوس - سه شنبه, 10 بهمن 1402 05:50
درباره رابطه ایران و آمریکا - دوشنبه, 02 آبان 1401 23:15
پیام
  • Failed loading XML...
  • Failed loading XML... Opening and ending tag mismatch: link line 1 and head Opening and ending tag mismatch: link line 1 and html EndTag: '
  • Failed loading XML...

سیاه چاله های آماری، دشمن توسعه

  • یکشنبه, 07 آبان 1396
  • نوشته شده توسط 

کیاست - مهدی برزین- آمارهای به روز، برنامه های میان مدت و کوتاه مدت در برابر شاخص هایی که هر روز بالا و پایین می شوند. در دنیایی که به مدد فناوری هر لحظه اش با تغییر روبرو است، اطلاعات رنگ قدرت به خود می گیرد و دارنده توانایی کنترل بر روندها یا هدایت آنها به سمت آینده را خواهد داشت.

اما اینجا در ایران، به مانند بقیه کشورهای خاور میانه، دسترسی به آمارها مشکل و ابهام برانگیز است، به خصوص وقتی تلقی از آمارهای فلان فرآیند یا روند، متضمن برداشت منفی و زیر سوال رفتن عملکرد یک نهاد یا فرد خواهد بود.

برای مثال آمار بازماندگان از تحصیل یا آمار هوای پاک، مخارج فلان دستگاه اجرایی یا حجم فروش برچسپ طرح ترافیک که این آخری باعث پاسخگویی هم خواهد بود.

برخی از آمارها هم محرمانه است که بیشتر در مسایل امنیتی و مانند آن کابرد دارد که در این بحث نمی گنجد.

در واقع آنچه از اطلاعات و آمار باید مورد بررسی قرار بگیرد، احصا شود یا در برنامه ریزی ها از آن استفاده شود، آمارهایی هست که شهروندان بر اساس قانون گردش آزاد اطلاعات می توانند به آن دسترسی داشته باشند.

ضعف های نظام آماری کشور چه در بخش آمارگیری و چه استفاده از آن برتکیه ای اندازه گیری مولفه ها و شاخص ها، گاهی همه را سردرگم می کند. یک مرکز نرخ بیکاری را یک عدد و مرکز دیگر با تکیه بر همان داده ها رقم دیگری را اعلام می کند.

وقتی آمارهای وزرات کار یا آمارهایی که ادارات کل استان ها از طریق روابط عمومی های خود اعلام می کنند، از طرف یک خواننده یا دنبال کننده معمولی بررسی شود، پیش خود بر کیاست و درایت آن مسوول درود می فرستد و منتقدان را مغرض و نادان خواهد خواند.

در کشورهای پیشرفته آمار و کسب آن از طریق موسسات دولتی یا علمی و دانشگاهی جمع آوری می شوند، تقاضا برای آن وجود دارد، دانشگاهیان و محققان برای تهیه محصول خود که همان نظریه، راهبرد و برنامه باشد استفاده می کنند. برای مثال آمار مبتلایان به سرطان ریه بر اثر تنفس آزبست در شهری که تولیدکننده آن نیز هست. این آمار از طریق موسسات بهداشتی بدون ارزش گذاری یا احتیاط و ملاحظه کاری جمع آوری شده و در مرحله بعدی با سنجش میزان هزینه و فایده، راه حل ها، برنامه ای قابل راستی آزمایی ارایه می دهند تا این سرطان کنترل شود. نتایج تحقیقات ممکن است با وجود آمارهای صحیح به تعیلطی واحد تولیدکننده نیز بیانجامد.

اما اگر مخاطب اینجا را در نظر بگیرد، یک کارخانه تولید کننده آهن با قدمتی بالا، بر اساس آمارهایی که خود یا مراجع نظارتی اعلام می کنند، همیه در صدر کنشگران کاهش آلودگی هوا و مصرف آب قرار دارد، اما آیا چنین است، آمار ام اس در جای دیگر که دروغ نمی گوید، ابر دود بر فراز کارخانه هم واقعی است و تازه نفس آدمی وقتی از آنجا عبور می کند، تنگ می شود، پس یک جای کار ایراد دارد.

این مورد، یعنی ایراد در سیستم آمارگیری، بی توجهی به راستی آزمایی، و احیانا قصور و عمد در ارایه آن تا بتواند پاسخگوی جامعه باشند اما آمار غلط، برهم زننده نظم و مفسده در آینده است. حال چه کسی باید پاسخگوی گندیدن نمک باشد!

در جای دیگر اقتصاددان یک دانشگاه معتبر در برآورد از یک شاخص مهارت ندارد یا از آمارهای اولیه برای محاسبه آن محروم است. یا آمارگیری انجام نشده و یا آمارها قابل اعتنا نیستند. دانشگاه ها و دیگر مراکز آموزش عالی کشور آنقدر دچار زحمت فرستادن مقاله برای ژورنال های بین المللی هستند که دیگر وقتی برای پیگیری تحقیقات یا بررسی آمارها ندارند.

مرکز آمار ایران در مواردی آماری را اعلام می کند، اما برخی ارگان ها آن را زیر سوال می برند یا پنهان می کنند، تا جایی که مجلس نهم مجبور شد در قانونی مرجع ارایه آمار رسمی را مشخص کند چون هر چه را دولت آمار می داد، چنان با واقعیت در تضاد بود که مورد اعتراض کارشناسان حامی دولت هم قرار می گرفت.

از سوی دیگر بانک ها و موسسات اقتصادی به ندرت آمارهای لازم برای بررسی عملکرد و محاسبه سود و زیان خود را از سوی مخاطبان، سهامداران یا جویندگان اطلاعات مالی، ارایه می کنند.

نبود شفافیت در عملکرد، هزینه ها، سود و زیان و صورت های مالی که می تواند محاسبه و پیشبینی ها را با ریسک کمتری مواجه کند، همه دست به دست هم داده تا فعالان اقتصادی معمولا با سیه چاله های آماری در مورد عملکرد اقتصادی یک موسسه مالی مواجه باشند، تا جایی که وقتی یک موسسه مالی غیرمجاز یا بانک، ورشکسته می شود، مدت ها بوده که کار از کار گذشته و سپرده گزاران در غیاب اطلاعات لازم بعد از مرگ سهراب در خیابان ها سرگردان و ویلان می شوند.

معمولا آمارهای مربوط به آسیب های اجتماعی از سوی برخی نهادها مثل بهزیستی تا حد ممکن پنهان می شود، اداره ثبت احوال از دادن آمار طلاق طفره می رود، پزشکی قانونی فلان آمار را قید محرمانه می زند و اینگونه می شود که خلا آماری، تولیدکنندگان محتوا را دچار اشتباه محاسبات می کند، او را فریب می دهد و محقق یا برنامه ریز در مقام برنامه ریز دچار خطای در ارایه راهبرد می شود.

در سوی دیگر برخی آمارها از درآمد کشور، فروش نفت، منابع خام و معدنی و آنچه که عموم شهروندان باید از آن اطلاع داشته باشند، هیچ گاه نتوانسته افکار عمومی را قانع کند، جامعه همیشه منتظر معجزه پول هستند، و در تصور حقوق های آنچنانی و هزینه های بسیار زیاد دولت و کشور برای مواردی که فکر می کنند درست نیست! اما اگر آمارها صحیح و اعتمادبرانگیز باشند می تواند بر بسیاری از تصورات غلط فائق بیاید!

از سوی دیگر ارایه آمار غلط در بسیاری موارد با هدف تاثیرگذار بر بخشی از جامعه یا تصمیم گیرندگان در مواردی مثل مصرف آب در بخش کشاورزی یا صنعت که از سوی نهادهای خصوصی و عمومی مرتبط با آنها منتشر می شود گاهی باعث درگیری، شورش یا اعتراضاتی شده است که مصالح عمومی را به خطر می اندازد. برای مثال آمار آب منتقل شده برای یزد و موارد مصرف یا سطح زیر کشتی که از باغات و مزارع چند استان استفاده کننده از آب زاینده رود ارایه می شود در یک مورد باعث تجمع کشاورزان شرق اصفهان و شکستن لوله انتقال آب به یزد شد. فارغ از صحت یا عدم درستی این آمار، باید توجه داشت انتشار نابجا و نابهنگام آمار می تواند افق نادرستی در برابر شهروندان قرار دهد.

این جاست که مسوولیت نهادهای رسمی آمارگیری و ارایه آمار سنگینتر می شود چون اگر جامعه نتواند به آمار رسمی اعتماد کند، آنگاه فضای شایعه و مطالب غیررسمی، کنترل متن وقایع را در دست می گیرد.

آسیب بعدی که در بحث آمار وجود دارد، پنهان شدن مسوولان پاسخگو، پشت سر ارقام و اطلاعاتی است که ارایه می دهند، مثلا استاندار یا وزیر اقتصاد، آمار اشتغال ایجاد شده را به عنوان کارنامه خود منتشر می کند اما در روی دوم سکه، بخش ناگفته آن را به زبان نمی آورد، که تعداد شغل و با چه دلایلی از بین رفته است. اگر آمار صادرات فلان استان، این مقدار است، هدف گیری آماری آن، چه مقدار بوده است؟

اگر تسهیلات ارایه شده مثلا 1900 میلیارد تومان است، تا نقطه مطلوب چه فاصله ای دارد و یا اگر آمار تصادفات جاده ای کاهش پیدا کرده، چگونه و از کدام حجم از تصادفات کاسته نشده چون روند کاهش با این مقدار می تواند حجم تصادفات را در چند دوره به زیر صفر برساند.

جامعه آماری در هر مورد بخصوص باید بتواند اطلاعات را صحیح و با ضریب خطای پایین ارایه کند، واگذاری مسوولیت دریافت آمار که معمولا از سوی شرکت های تحقیقاتی یا گروه های اساتید در دانشگاه ها ضاعف صورت می گیرد نیاز به شفافیت مضاعف و نظارت هستند تا آمارها ناخواسته یا خواسته، به سمت نظرات شخصی یا منافع گروهی سوق داده نشود. هزینه های کلان آمارگیری که از حداقل بیست میلیون تومان شروع شده و تا میلیاردها تومان می رسد و در پیچ در پیچ واگذاری مسولیت ها از بالا به پایین تا دوش دانشجویان به عنوان پروژه درسی یا کارآموزی می رسد. پروژه هایی که نه برای برآورده کردن نیازهای آماری جامعه علمی و برنامه ریز بلکه جذب اعتبار و هزینه آن در قالب قراردادهای نان و آب دار صورت می گیرد. در واقع نتیجه آن می شود همین که حالا هست، کسی از آمار واقعی خبر ندارد، تصمیمات را بر اساس شایعه یا اطلاعات ناقص می گیرند و در پایان با پدیدار شدن نقایص یا نتایج مغایر با انتظارات، ناراضی و سرخورده می شوند.

آمار و برنامه ریزی دو بال به هم پیوسته هستند و توسعه بدون برنامه در دنیای امروز معنایی ندارد، باید درست آمار گرفت!

منتشر شده در اقتصادی
کد خبر: 1380

آخرین اخبار

اخبار

  •  
    مدیر عامل شرکت نفت سپاهان و لحظه تحویل
     
  •  
    استفاده هر چه بیشتر از ظرفیت جوانان به
     
  •  
    دادخواهی عمومی مردم شاهرود از رییس جمهور
     
  •  
    استقبال از غرفه نفت سپاهان در نمایشگاه
     
  •  
    افتتاح مجموعه انبارهای سردار شهید سید
     

به روايت تصوير

حالت های رنگی