در یک مقیاس کوچک تر به سراغ همین مشکل در شهر خودمان اصفهان باید رفت. کتاب سی صد تصویر نگارنده که رکورد فروش کتاب های انتشار یافته در رابطه با شهر اصفهان را به دست آورد و هم اکنون نوبت چاپ هشتم آن نیز، نزدیک آمدن به به بازار نشر است، نکته ای شگرف را در رابطه با توسعه ی اجتماعی گذشته ی این شهر به نمایش گذارده که بالطبع رشد اقتصادی چشم گیر آن را بیان گر است.
در طول چهار قرن گذشته تعدادی از خارجیانی که برای فعالیت اقتصادی و یا گردشگری به این شهر آمدند، آن چنان شیفته شدند که اصفهان را نه به عنوان گذرگاه نگریستند بلکه آن را قرارگاه دانسته، ماندند، اثر گذار شدند و حتی بر خاک سپاری پیکر خود در این شهر، اصرار ورزیدند، هم چون پروفسور پوپ، ارنست هودستر، چان هال پاکستن اولین سر کنسول آمریکا در اصفهان و... .
تعداد قبورشان به 230 تخته سنگ می رسد. اشخاصی که خارجی به اصفهان آمدند و ایرانی از دنیا رفتند. ضمنا اغلب این قشر در گذشته روش سرمایه گذاری شان در شهر اصفهان اقتصادی نبود، بلکه در راستای اجتماعی و در نتیجه کار آفرینی صورت گرفت، چون اصفهان را وطن خود انتخاب کردند.
اما امروز را چه می شود؟ اتباع خارجی گردشگر آنقدر کوتاه می آیند و می روند که بعضا همه ی بناهای مشهور را هم شایسته و بایسته مشاهده نمی کنند.
هیات های اقتصادی میهمان اتاق بازرگانی اصفهان، در طول زمانی مدیریت شده، توسط خود آن هیات ها اغلب برگزاری نشست در رابطه با گفت و گوی مباحث اقتصادی را دارند و بلادرنگ روانه ی فرودگاه و خداحافظ
و از درون شهر هم مهاجرت بی رویه ی اقلیت های مذهبی از اصفهان و کاهش روز افزون آمار دیگر صاحبان افکار و فرهنگ ها، ضربه ای مخرب پدید آورده است.
حال بروم بر سر هدف از مقدمه ی فوق. بدیهیست تا زمانی که اقتصاد در دست دولت باشد اعم از صنعتی، گردش گری و ... نباید انتظار توسعه ی اجتماعی را از دولت هایی داشت که برآمده از احزاب شناسنامه دار مورد حمایت عموم جامعه نیستند. البته آنان با رای گیری انتخاب شده اند ولی چون متکی به حزب پاسخ گو نمی باشند لاجرم باید در همان مقطع زمانی کوتاه، فعالیت هایی را به سرعت به تکامل رسانده تا بتوانند نسبت به جمع آوری رای در دور بعدی خودی نشان دهند.
این نگارنده با آقای جمالی نژاد شهردار اصفهان از دوران ریاست ایشان بر دفتر آقای سقائیان نژاد شهردار پیشین آشنایی دارم و آشنایی آقای سیستانی معاون هماهنگی امور اقتصادی و منابع استانداری اصفهان از زبان مدیر کلی ایشان در امور اجتماعی استانداری، و آقای اله یاری مدیر کل میراث فرهنگی از زمان استادی ایشان در دانشگاه همراه است که در این مقال باید هر سه را مورد خطاب قرار دهم که متاسفانه ایشان نسبت به یک مورد اساسی توسعه ای، که در شهر اصفهان که نه تنها جنبه ی شهری و کشوری دارد بلکه فراملی نیز می باشد، تا به امروز بی اعتنا مانده اند. فراموش نشود که هر سه ی آقایان نسبت به شخص بنده همیشه احترام و برخورد خوب داشته اند و بعضا در مقابل دیگران به تعریف نیز پرداخته اند و من نیز آقایان را به کم کاری متهم نمی سازم چون می دانم در زمره ی پرکارترین هستند ولی ایراد را نیز باید گفت.
آرامستان ارامنه ی اصفهان تنها اثر فراملی ایران است که علاوه بر درگذشتگان مسیحی نام دار ایران بزرگانی از یازده کشور جهان در آن خاک سپاری شده اند که بسیاری از هم شهریان از آن اطلاع دارند. چون کتاب سی صد تصویر نگارنده تاکنون به تعداد پانزده هزار جلد به چاپ رسیده است و این کتاب رکورد شکن با امضا و یا بدون امضا در اختیار علاقه مندانی بسیار قرار دارد که جزییات در آن به شرح آمده است، موزه ای بی نظیر در بام شهر اصفهان در زمینی به وسعت سی هکتار آن در انحصار قبوری زیبا و دیدنی اعم از ایرانی و خارجی برای جهانیان قرار دارد و پانزده هکتار باقی مانده ی آن در چندین طبقه و در طی چندین نسل با زیر بنای بسیار عظیم به مجموعه موزه هایی از هر نوع مبدل گردد که ما حداقل از خجالت کشور کوچک هلند برآییم، کشوری که با دارا بودن وسعت یکی از استان های کوچک ما، بیش از نهصد نوع موزه دارد!
همه ی امکانات اعم از ویژه و عادی در پای آن به چشم می خورد ولی از آن نوع همت هایی را می طلبد که به طور مثال بنیان گذاران دانشگاه اصفهان به کار بردند از قبیل مرحوم دکتر حکمی. آن در گذشتگان زمانی زمینی بسیار وسیع را از میدان آزادی (دروازه شیراز) تا همین مکان کوی امام جعفر صادق فعلی خریداری کردند برای بنای دانشگاه. جماعتی از عوام الناس آنان را متهم کردند به این که ایشان اطراف میدان احمدآباد آن روز را که زمین های زراعی بوده و در کنار شهر رها ساخته و با بی سلیقگی رفته اند و با فاصله ی دور و در سر بالایی آن روز که روزگاران درشکه و تاکسی های ابتدایی بود و جنوب شهر اصفهان هم تماما زراعی، زمینی در دور دست خریداری کرده اند.
آن مرحومان تحصیل کرده و آینده نگر پاسخ دادند ما امروز را نمی بینیم که زمینی کوچک خریده و بنایی اندک در زمان خود ساخته و به به و چه چه بلکه قرن های آینده را می بینیم که با وسعت یافتن علم دانشکده های متعدد نیاز می گردد و همین زمین ها هم کم خواهد آمد.
جالب آن که پیش بینی آن ها درست بود به گونه ای که مرحوم دکتر معتمدی رییس وقت دانشگاه اصفهان در قبل از انقلاب به کم بودن وسعت زمین پی برد و با روابطی که در تهران داشت آنها را متقاعد کرد که زمین های دیگری از محوطه ی ارتش که در همسایگی دانشگاه به چشم می خورد به وسعت دانشگاه اضافه گردد.
زمانی که دانشگاه اصفهان آغاز به کار کرد فقط یک دستگاه اتوبوس از مکان میدان انقلاب در جهت انتقال دانشجو در روز می رفت و باز می گشت ولی در آینده ای نه چندان دور خواهیم دید که قطارهای حامل دانشجویان بسیار (واگن های مترو) در مقابل دانشگاه اصفهان دیده شوند این است نتیجه ی آینده نگری.
آرامستان سی هکتاری ارامنه ی اصفهان نیز نوع دیگری از آن است و همت مردانی آن چنان آینده نگر را می طلبد.
با دو تن آشنای دیگر سخن بگویم و بعد با مردم
آقای دکتر کاظمی رییس دانشگاه اصفهان آشنایی شما با نگارنده نیز به قبل از دوران ریاست اخیرتان بر دانشگاه باز می گردد. به قرار اطلاع کار گروهی بر روی آرامستان گذارده اید که حال آن زمین های موات یا به محوطه ی دانشگاه اضافه گردد یا به بیمارستان الزهرا نمی دانم، ولی این زمین فعلی زمین ارتش نیست که جا به جا شدنش مناسب دیده شود بلکه یک اثر فراملی است که باید کاربرد با عظمت آن فقط موزه ای باشد.
جناب آقای مهندس حجت اله غلامی مدیریت اداره کل راه و شهرسازی استان، شما نیز این جانب را از قبل از انتصاب بدین سمت می شناسید. در روزنامه ی اصفهان زیبا ی مورخ 25 مهر همین سال انتقاد شدید شما را از نحوه ی عمل کرد مدیریت بانک ملی مطالعه کردم، که بانک مزبور از تحویل ساختمان قدیمی کارخانه ی ریس باف به آن اداره کل سر باز می زند. راستش من یکی بسیار خوش حال شدم از عدم همکاری بانک ملی (؟!). برای آنکه ایجاد موزه ی بزرگ استان اصفهان در آن مکان حرکتی بس اشتباه است، کمبود مساحت، افزودن بر ترافیکی که هم اکنون تحمل آن از اختیار خارج شده است چه رسد به آینده، افزایش آلایندگی و سایر معضلات ناگفتنی.
البته بدیهی است باید از محوطه ی آن بنا بهره برداری گردد ولی در وسعت اندک آن، نه ایجاد موزه ی بزرگ استان اصفهان.
در زمین پانزده هکتاری آرامستان ارامنه و در چندین طبقه، در دامنه ی زیبای کوه صفه، بر بام شهر اصفهان، با رفع آسان معضل ترافیک و آلودگی هوا و بسیاری دیگر مزایا در سطح استانداردهای جهانی و در جوار تنها اثر فراملی ایران می طلبد که موزه ی بزرگ استان اصفهان پایه ریزی گردد ولو زمان ساخت بنای آن چندین نسل به طول انجامد و ولو که نام بنیان گذاران چنین اندیشه ای به فراموشی سپرده شود که نمی شود چون تاریخ ساکت نمی ماند.
اعضای هیات نمایندگان ارامنه ی گری گوری جلفای اصفهان و جنوب و مالک آرامستان ارامنه، شما نیز مرا به خوبی می شناسید. همین امروز وارد شناخت جامعه ی ارامنه نشده ام بلکه از سال 1352 تاکنون، یعنی بیش از سن جمعیت بسیاری از ارامنه ی در قید حیات.
شما نیز همکاری کنید هرچند بزرگانی آینده نگر هم چون مرحوم لئون میناسیان از میان نه تنها شما بلکه مردم ایران و جهان نیز از دست رفتند ولی باز هم به شخصه، آینده نگرانی شایسته درمیانتان سراغ دارم.
سال 1381 در متن کتاب خود تشریح کرده ام که بر اساس سیاست های غلط فرهنگی و اجتماعی دولت های قبل و عدم توجه به سیاست های کلی نظام بر خلاف اهداف معنوی انقلاب، امروز جامعه با سرعت به سمت مادیگری پیش میرود. ثمره ی آن مردم ایران را در زمره ی افسرده ترین و هم چنین کم مطالعه ترین مردم جهان قرار داد، که از آن زمان تاکنون مدت زمان چهارده سال می گذرد و متاسفانه زیان معلول هم چنان رو به افزایش است و اما درخواستم از همین مردم.
مردم اصفهان، ایران و علاقه مندان اصفهان در سراسر جهان سنگ هایی که قادر است عظمت فراملی بودن آرامستان ارامنه ی اصفهان را به اثبات برساند متاسفانه بعضا دچار خرد شدن و از میان رفتن هستند.
سفره ای که شاه عباس آینده نگر در چهار قرن پیش رنگ کرد هم اکنون زمین های حریم اطراف آن یا همین گونه بدون بهره برداری می ماند یا احتمالا خیابان هایی می شوند برای تردد آمبولانس های بیمارستان الزهرا که به کمک هلکوپترهای ارتش که در بالای سر در حرکتند وآسیب رسان بر سنگ ها، آژیر آمبولانس های بارش نزولات آسمانی و دیگر آسیب ها به صورت کلی اثر را از میان بردارند.
مردم علاقه مند از مسوولین مایوس شده ام تا روز انتخابات مدت کوتاهی باقی مانده و حتی اگر همین مسوولین بر سرکار مانند برای ایجاد بنایی فراملی مدت چهار سال آینده بسیار کوتاه است.
از آینده نگران دل سوز هم طلب یاری دارم. یاد و خاطره ی گذشتگان را زنده کنید. متن مصوبه ی اعضای شورای شهر اصفهان از تاریخ 22/4/1382 تاکنون بر روی کاغذ مانده است. در این مصوبه که امضای چند تن از اعضای حاضر همین شورای فعلی یعنی آقایان حاج رسولی ها، نصر و زادهوش در پای آن به چشم می خورد آمده : (طرح احیای قبرستان ارامنه از سوی سازمان فرهنگی تفریحی مورد بررسی قرار گیرد).
پیگیری های گسترده ام در ارگان های شهرداری، استانداری، سازمان میراث فرهنگی و... ، و هم چنین مصاحبه های انجام داده و مقالات انتشار یافته همگی تاکنون بی اثر مانده است، از مردم طلب یاری انتظار می رود.
