در يك تحليل جامعه شناختي، مي‌توان بزهكاري جوانان را برحسب ويژگيهاي خرده فرهنگي آنها مانند ارزشها، باورها، عادات و شيوه‌هاي زندگي مورد بررسي قرار داد. همچنين ظهور و بروز موادمخدر مصداق واضح جنگ نرم است که دشمن با ايجاد وهدايت آن قصد ضربه زدن به نظام و ملت ايران را دارد. مواد صنعتي جديد تفاوت عمده‌اي با مواد سنتي گذشته دارند و باعث تشديد خشونت و خوي تهاجمي در مصرف‌کنندگان خود مي‌شوند که زمينه ارتکاب جرم را در اين افراد افزون مي‌سازد.
افراد مصرف‌کننده موادمخدر كه عمدتا از جوانان آينده‌ساز هستند، در ابتداي مصرف تحت تاثير اين مواد، سطوحي از لذت و سرخوشي را تجربه مي‌کنند که اين مطلب يکي از اصلي‌ترين انگيزه‌ها در بين جوانان براي گرايش به موادمخدر و اعتياد است و از طرفي نيز توزيع‌كنندگان آن نيز در تبليغات سوء خود از اين حربه استقاده مي‌نمايند، ولي دريغ از اينکه پس از گذشت مدت بسيار کوتاهي از مصرف، عوارض و صدمات جدي جسمي و رواني آن بروز مي‌نمايد و مصرف‌کنندگان را در ورطه‌اي از اختلالات رها مي‌نمايد.
عوامل اجتماعي و روان‌شناسي تقريبا به يك اندازه در گرايش جوانان به موادمخدر و اعتياد و جرائم وابسته به آن موثر مي‌باشند. شايد در بررسي‌هاي بيشتر، اين آمار با تغيير روبرو شود ولي آنچه مسلم است مشكلات درون خانواده و كاهش همبستگي بين اعضاي خانواده و افزايش نابرابريهاي اجتماعي و اقتصادي درون جامعه كه باعث كاهش كنترل اجتماعي مي‌گردد، زمينه افزايش بروز معضلات اعتياد و جرائم وابسته به مصرف موادمخدر را بيش از پيش فراهم كرده است. عواملي همچون ناسازگاري اجتماعي و عدم پذيرش هنجارها در اثر تغييرات سريع جامعه از جمله عوامل اجتماعي و ناكامي و افسردگي از جمله عوامل روان‌شناسي مساله مي‌باشند. هرچند كه اين عوامل در بررسي بيشتر مي‌توانند با آماري متفاوت ارائه گردد ولي بايد گفت علاوه بر اين موضوع كه مسئله موادمخدر پديده‌اي اجتماعي است كه تاثيرات مخربي در شخصيت و روان افراد مي‌گذارد ولي مي‌تواند چند وجهي نيز باشد(اجتماعي/فردي). به عنوان مثال ممكن است عوامل فرهنگي تاثير بيشتري در اين امر داشته و يا عوامل سياستگذاري نيز از عمده عوامل تاثيرگذار باشند.
تهديدات:
* فن‌آوري‌هاي ارتباطي جديد كه حريم خلوت اختصاصي افراد و خانواده‌ها را برهم زده و بدون هرگونه پرده‌پوشي و يا رعايت هنجارهاي اخلاقي، تصاوير و صحنه‌هاي خاص را در معرض ديد همگان قرار مي‌دهند و گاها به تبليغ و ترويج اعتياد مي‌پردازند.
* مصرف مواد مخدر و الكل باعث مي‌گردد که افراد کمتر قادر به تصور بازتاب بدرفتارهاي خودباشند و احتمال دارد که کمتر به معيارهاي اجتماعي و فردي رفتار خود بينديشند.
* وجود رسانه‌ها به خصوص ماهواره و اينترنت باعث كاهش روابط عاطفي بين اعضاي خانواده گرديده كه موجب گرايش به اعتياد موادمخدر مي‌گردد.
* عدم رابطه با جوانان و تشويق به اعمال مذهبي باعث فاصله گرفتن اين قشر از مذهب گرديده و نسبت به ارزش انساني اهميت كمتري ديده مي‌شود لذا آنان به اعتياد گرايش پيدا مي‌كنند.
* توجه نکردن به نيازهاي فطري فرزندان و سختگيري بيش از حد كه موجب گرايش به دوستان ناباب و خلافكار مي‌شود
* بي توجهي به نقش پژوهش در پيشگيري از اعتياد در استان اصفهان
* بي ثباتي در پذيرش جرم يا بيماري بودن اعتياد
* آمارها و گزارشات نادرست و برنامه‌ريزي نهادهاي استان بر مبناي آن
* ضمانت اجرايي نداشتن قوانين و عدم تداوم آن
* ناهماهنگي دستگاه هاي پيشگيري کننده و انجام کارهاي موازي
* ناآگاهي جامعه و خانواده ها از پيامدهاي اعتياد و بي توجهي به برنامه هاي پيشگيرانه
فرصتها:
* انجام فعاليتهاي فرهنگي و اجتماعي در سطح محلات
* وجود كلاسهاي آموزش مهارتهاي زندگي و روابط خانواده در سطح شهر
* وجود مراكز مشاوره فعال در سطح شهر با استفاده از اساتيد و كارشناسان مجرب
* گسترش فرهنگ کتابخواني و مطالعه
* راه اندازي فضاهاي تفريحي و شاد، و برگزاري اردوها و تورهاي گردشگري
* طراحي بازديدهاي علمي، فرهنگي و مذهبي همراه با شخصيت هاي اثرگذار
* ارتقا، بهبود و تنوع در برنامه هاي صدا و سيما
* تسهيل دسترسي به خدمات مشاوره اي درماني
* و غيره......
نتيجه گيري و پيشنهادات:
بارها گفته شده است كه خانواده به عنوان عنصر اصلي جامعه در پديد آمدن و درمان اعتياد نقش بسزايي دارد. خانواده کوچک‌ترين واحد اجتماعي و در عين حال بزرگترين و تاثيرگذارترين واحد تربيتي در جوامع به شمار مي‌آيد به طوري که اين نهاد مي‌تواند منشاء تحولات عظيم فردي اجتماعي و رشد ارزش‌هاي انساني در ميان اعضاي آن باشد. همچنين جامعه‌اي كه در آن زندگي مي‌كنيم به عنوان بستر تمايزات و زمينه‌هاي گرايش افراد به موادمخدر از مهم‌ترين مكانهايي است كه مي‌توان پيشگيري را در آن انجام داد چرا كه انسان موجودي اجتماعي بوده و بدون اجتماع نمي‌تواند زندگي كند و به طور طبيعي از آن الهام مي‌گيرد. در پايان اين گزارش پيشنهاداتي جهت پيشگيري اعتياد جوانان جامعه به خانواده‌ها و مسئولين ارائه مي‌گردد:
* تاسيس سيستمي گويا به منظور در ميان گذاشتن مشكلاتي كه جوانان با آن روبرو هستند تا با پاسخگويي به ابهامات روز جوانان توسط گروه علمي و کارشناسي كه متشكل از نخبگان اداره كل بهزيستي، شوراي هماهنگي مبارزه با موادمخدر، فرماندهي نيروي انتظامي و ساير نهادهاي مرتبط استان اصفهان مي‌باشند.
* کاهش هزينه برنامه‌ها و کلاس‌هاي آموزش مهارت زندگي يا ارائه ي برنامه‌هاي رايگان كه مي‌تواند راه و رسم بهتر و سالم‌تر زندگي كردن را آموزش داده و اهرمي جهت پيشگيري از اعتياد و در نهايت جرائم وابسته گردد.
* براي پوشش بيشتر برنامه‌هاي پيشگيري از سوء مصرف مواد مخدر در گروه‌هاي مختلف، و اطمينان از اينکه همگان در معرض آگاهي ناشي از آموزش ها قرار مي گيرند بهتر است درخواست کنندگان دريافت مدارک مختلف، ملزم به گذراندن دوره هاي مربوطه (پيشگيري) باشند. به عنوان مثال درخواست گواهينامه، پروانه کار، استخدام، موافقت اصولي و...
* با توجه به وقوع جرائم وابسته به موادمخدر در استان و نگراني‌هاي عمومي شهروندان، شايسته است از ظرفيت‌ها و قابليت‌هاي موسسات مردم نهاد در پيشگيري از اعتياد و وقوع جرائم وابسته استفاده گرديده و براي بالا بردن سطح امنيت اجتماعي با واگذاري بخشي از امنيت محلات به گروه‌هاي مردمي فضاي كنوني را تغيير و با اشراف كنترل بيشتر، ميزان دسترسي به مواد مخدر را كاهش دهند. اين نكته تكميل كننده مباحث مطرح شده در گزارش حاضر است كه نشان مي‌داد يكي از دلائل گرايش به موادمخدر صنعتي سهولت دسترسي به آن است.
* استفاده هدفدار از لمپست‌هاي شهرداري اصفهان كه در حوزه‌هاي مختلف فعاليت داشته و تاثير بسزائي در افكار عمومي گذاشته است. حوزه‌هائي مانند احترام به قوانين رانندگي و داشتن صبر و حوصله به منظور كاهش نزاع و درگيري. اينك مي‌توان با تكيه بر مشاركت عمومي و ايفاي نقش اجتماعي، شهروندان را نسبت به بي‌تفاوتي امر موادمخدر آگاه ساخته و بسيجي عمومي در راستاي مبارزه با اين معضل تشكيل داد.
