وسايل نوين اطلاعاتي و ارتباطي تغييراتي را در برداشت هاي فرد به وجود مي آورد و هويت ها را در وضعيت تازه اي قرار مي دهد که با گذشته بسيار متفاوت و حتي گاهي مغاير است.
امروزه، گسترش فناوري هاي اطلاعاتي و ارتباطي، بر ابعاد مختلف زندگي بشر ـ سياسي، اجتماعي، فرهنگي، امنيتي و اقتصادي تأثير گذاشته است.
با کمرنگ شدن اهميت زمان و امکان و بي نيازي به مکان مشترک براي برقراري ارتباط، افراد به شکل بسيار آسان تري مي توانند در فضاي مجازي، با يکديگر ارتباط برقرار کنند، اين شکل جديد برقراري ارتباط، موجب تحول در فرهنگ و هويت جوامع مي شود.
ويژگي هاي ارتباطات الکترونيکي در فضاي مجازي، شرايطي متفاوت با روابط رو در رو را براي کاربران فراهم مي کند. سرعت عمل، ناشناس ماندن و…، فضاي يکسان و مشابهي را فارغ از الزاماتي چون جنسيت، طبقه، قوم، نژاد و مکان فراهم مي کند که تجارب متفاوتي را براي کاربران به وجود مي آورد.
تعاملاتي که در اين فضا اتفاق مي افتد، براي کاربران اينترنتي، ذهنيت و گرايش جديدي ايجاد مي کند که مي تواند رفتار و تعاملات آن ها را در دنياي حقيقي، تغييراتي هر چند جزئي بدهد.
ارتباطات اينترنتي مي تواند انگيزه بيشتري را براي کاربران در بازي با هويت، رفتارهاي آزمايشي و ارائه تصويري غيرواقعي فراهم سازد که ريسک شرمندگي در آن کمتر است.
هويت زدايي
فناوري هاي نوين ارتباطي و اطلاعاتي موجب مي شود تا اجتماعات و هويت هاي جديدي تشکيل شود.
وسايل نوين اطلاعاتي و ارتباطي، تغييراتي را در برداشت هاي فرد به وجود مي آورد و هويت ها را در وضعيت تازه اي قرار مي دهد که با گذشته بسيار متفاوت و حتي گاهي مغاير است.
هويت در اجتماعات مجازي در مسير فرامليتي شدن حرکت مي کند، جامعه اطلاعاتي، مبين هويت بي ثبات، تغييرپذير و منعطف انسان جديد است.
در اين جامعه، ديگر نزديک بودن افراد از نظر مکان، نشان دهنده صميميت آن ها نيست و افراد در کشورهاي مختلف مي توانند با هم ارتباط داشته و احساس نزديک بودن و هويت يکسان داشته باشند.
هويت ملي در جامعه اطلاعاتي، به دليل ظهور اجتماعات مجازي، به شدت تهديد مي شود، در اجتماعات مجازي معمولاً افراد حداقل در يک چيز اشتراک دارند و آن، علايق و منافعي است که آن ها را دور هم جمع مي کند.
اين منافع که همان دسترسي به اطلاعات است، هويت آن ها را مي سازد؛ هويتي که مدام در حال تغيير و ناپايدار است.
هويت افراد در اجتماعات مجازي «هويتي ديجيتال» است و سرزمين، زبان بومي و محلي، کشور، فرهنگ ملي و نژاد، هويت افراد را در اجتماعات مجازي تعيين نمي کنند؛ بلکه منافع مقطعي، محدود و در حوزه موضوعات مختلف افراد را دور هم جمع مي کند و هويت آن ها را مي سازد.
انزواطلبي
از مهم ترين ويژگي هاي فضاي مجازي، گسترش اهميت فرد و حيطه خصوصي در برابر جمع و حوزه عمومي است. افراد در فضاي مجازي در عين حال که مي توانند در گروه هاي مختلف حضور داشته باشند، مي توانند خود را جدا از ديگران و تنها نيز حس کنند.
نبود مراتب قدرت در فضاي مجازي، باعث مي شود فرديت افراد در جمع حل نشود. در جهان واقعي، قدرت انتخاب افراد، همواره تحت تأثير عواملي چون جبر مکان، زمان، فرهنگ، حکومت و… محدود بوده است، اما در جهان مجازي اين مرزها وجود ندارد و افراد مي توانند در مقياس جهاني دست به انتخاب بزنند.
رسانه هاي جديد، رسانه هاي فردي شدن و مبتني بر تعامل فردي انسان ـ رايانه هستند و موجب مي شوند انسان ها بيش از پيش گوشه گير، منزوي و کم تحرک شده و کم کم از زمينه عملي زندگي خود دور شوند.
به عبارت ديگر شکل گيري اجتماعات در فضاي مجازي، موجب مي شود که اجتماعات در جهان واقعي، به تدريج کم رنگ و بي اهميت شود.
اين بدان معناست که منبع هويت بخشي افراد، متکثر و متنوع مي شود و به همين جهت هويت ملي و انسجام اجتماعي يک جامعه به تدريج تضعيف مي شود.
فردگرايي
با آمدن شبکه هاي اجتماعي مجازي، شکل جديدي از زندگي در فضاي مجازي شکل گرفت و روابط ميان افراد با شکل سنتي آن، فرق کرد و تأثير غيرقابل انکاري بر روابط اجتماعي برجاي گذاشت.
شبکه هاي اجتماعي، يکي از پرطرفدارين رسانه ها هستند که مخاطبان بسياري، به خصوص از قشر جوان دارند. ويژگي هاي تعاملي و ايجاد بستر براي ايجاد روابط اجتماعي، از دلايل مورد استقبال واقع شدن شبکه هاي اجتماعي است.
اين شبکه ها با قابليت هايي که در اختيار کاربران خود قرار مي دهند، به اولويت اول کاربران اينترنت تبديل شده اند.
فرد با طيف وسيعي از افراد در ارتباط است و علايق خود در زمينه هاي مختلف را با آن ها به اشتراک مي گذارد. افراد در شبکه هاي اجتماعي مي توانند هويتي کاملاً دلخواه داشته باشند و بر پايه همان هويت دلخواه، ارتباط مجازي خود را با ديگران گسترش دهند، ظاهر اين شبکه ها جمع گراست، اما سبب فردگرايي افراد مي شود.
امروزه تغييرات فرهنگي موجب شده که مردم ترجيح دهند در عين تنهايي، ارتباطات گسترده اي هم با جهان پيرامون خود داشته باشند.
شبکه هاي اجتماعي اين خواسته را فراهم مي کنند. اين شبکه ها با سرويس ها و خدمات مختلفي که در اختيار کابران خود قرار مي دهند، موجب تأثيرگذاري بيشتر بر زندگي آن ها و جامعه و نيز رفتارهاي اجتماعي مي شوند، کارکردهاي گوناگون اقتصادي، سياسي، فرهنگي، اجتماعي و ارتباطي دارند و به گفته متخصصان ارتباطات، بيش از پيش رابطه هاي چهره به چهره را کاهش مي دهند.
روابط آزاد
محيط هاي اينترنتي به ويژه شبکه هاي اجتماعي به گسترش روابط مي انجامد، روابطي با هويت جديد! اينترنت به افراد هويتي نامعلوم مي بخشد، نظارتي، هم چون نظارت دنياي واقعي هم بر آن حاکم نيست و همين خود، باعث مي شود که افراد دچار نوعي آزادي روابط شوند.
دختران جوان با ورود به دنياي مجازي به راحتي مي توانند با جماعتي گسترده از غيرهمجنسان خود ارتباط داشته باشند، ارتباطي که به دليل نبود هيچ قانون خاص و هيچ نيروي کنترل کننده اي شکل و هويت تازه اي به خود مي گيرد، ارتباطي که در دنياي واقعي به دلايلي هم چون ترس از آبرو، خانواده، جامعه، دين و … هرگز امکان شکل گيري آن به اين شکل و شمايل وجود ندارد.
اين روابط در شبکه هاي مجازي به سادگي رخ مي هد و رفته رفته بر سبک روابط افراد تأثيري منفي خواهد گذاشت و اين نوع ارتباط گسترده و آزاد با جنس مخالف را به شکل عادي درخواهد آورد.
استرس زنان
زنان نسبت به هر فرد آنلاين ديگري، تعدي ها و ظلم هاي بيشتري را تجربه مي کنند، آن ها اغلب قرباني مزاحمت هاي سايبري و آزار و اذيت هاي آنلاين هستند و هزاران تن از زنان جوان (اگر ميليون ها نفر نباشند) احساس مي کنند که نمي توان هيچ کاري در اين زمينه انجام داد.
البته در فرهنگي که در آن نگاه به زنان جوان کاملاً جنسي است، اين تعجب برانگيز نيست که وقتي به زنان جوان ابزاري را براي تعيين هويت خودشان مي دهند، آن ها از آن ابزار در همان مسير استفاده کنند. ا
کثر اوقات خشونت هايي که عليه زنان در فضاي اينترنت وجود دارد، نه تنها باعث استرس مي شود که موجب به وجود آمدن صدمات رواني و احساسي جدي نيز مي شود.
تهيه شده توسط اداره مشاوره ومددكاري معاونت اجتماعي فرماندهي انتظامي استان اصفهان
