کیاست - كابل‌ها و خطوط برق فشار قوي مدت مدیدیست به تهديد جدي براي ساكنان كلانشهرها تبديل شده است. شهرونداني كه با زندگی در همسایگی دکل ها ناخواسته سلامتی خود و خانواده هایشان را به مخاطره می اندازند.
بنابر مشاهدات صورت گرفته در بسیاری از شهرهای ایران به دلایل مختلف این دکل‌ها در نزدیکی محیط زندگی شهروندان قرار گرفته، حال یا مردم در مناطق ممنوعه ساخت‌وساز کرده‌اند و به این دکل‌ها نزدیک شده‌اند و یا برعکس.
هرچند گاهی کارشناسان نسبت به عوارض خطوط برق فشار قوی به عنوان تهدیدی جدی برای سلامت انسانها بویژه ساکنان اطراف این خطوط هشدار می‌دهند، اما گویی از نظر مسوولان مربوطه، این موضوع هنوز مانند آلودگی هوا که در مقاطعی از سال به یکباره مراجعات اورژانسی را افزایش می‌دهد، به مرحله بحران نرسیده تا فکری به حال آن شود!
مهندس گورانی مسوول بهداشت پرتوهای وزارت بهداشت در مورد آثار مخرب این انرژی بر سلامت انسان می گوید: همه وسایل برقی چه با ولتاژ پایین و ولتاژ بالا، دو میدان الکتریکی و مغناطیسی ایجاد می کنند و هرکدام از این میدان ها، حاوی انرژی است که بر بدن هر موجود زنده ای از جمله انسان که در معرض این میدان ها قرار می گیرد تاثیر می گذارد.
دکتر اصیلیان، معاون پیشین محیط انسانی سازمان محیط زیست کشور در این باره می گوید: بر اساس گزارش های واصله و تحقیقات انجام شده، فراوانی امواج الکترومغناطیسی که در پی نصب دکل های فشار قوی در مناطق مسکونی منتشر می شود، باعث بروز مشکلات خونی، مغزی و حتی معلولیت برای ساکنانی که در حاشیه میدان مغناطیسی تاثیرگذار این امواج زندگی می کنند، شده است.
این کارشناس محیط زیست متذکر می شود: آثار زیان بار این امواج بسته به نوع و شدت میدان آن ها متفاوت است، اما در مجموع عوارضی از جمله اختلالات خونی و مغزی ناشی از این امواج در افرادی که به طور مداوم در معرض آن هستند به اثبات رسیده است.
صفایی کارشناس بهداشت حرفه ای نیز به برخی تحقیقات علمی که در دنیا در این باره انجام شده، اشاره می کند و می گوید: برخی دانشمندان وجود رابطه بین انواعی از میدان های الکترو مغناطیسی و سرطان خون در کودکان را تایید و اعلام کرده اند کابل ها و دکل های برق فشار قوی می توانند سبب بروز سرطان خون به ویژه در کودکان شوند.
دکتر محمدی سرطان شناس نیز علاوه بر این که نظر کارشناسان محیط زیست را در این باره تایید می کند، می گوید: تاثیر دکل های فشار قوی برق بر سلامت انسان به اثبات رسیده است و تحقیقاتی هم در رابطه با میدان های مغناطیسی و سرطان خون انجام شده است.
رعایت حریم
رعایت حریم خطوط فشار قوی یکی از مهم ترین عواملی است که می تواند خطرات تاثیرگذار را کاهش دهد، در قانون این حریم چگونه تعریف شده و چقدر رعایت می شود؟
مهندس گورانی خطوط فشار قوی را چنین تعریف می کند: هر خط، پست و تاسیساتی که ولتاژ ۱۰۰۰ ولت و بالاتر داشته باشد به اصطلاح فشار قوی نامیده می شود.
بر اساس قانون سازمان برق ایران در سال ۱۳۴۷، حریم خطوط به ۲ دسته «حریم درجه یک» و «حریم درجه ۲» تقسیم بندی شده است. در مورد حریم درجه یک اقدام به هر گونه عملیات ساختمانی و ایجاد تاسیسات مسکونی، دامداری یا باغ، درختکاری و انبارداری تا هر ارتفاع ممنوع است.
فقط زراعت فصلی و سطحی و حفر چاه و قنات و راهسازی و شبکه آبیاری با اجازه وزارت نیرو و رعایت اصول حفاظتی مجاز است، آن هم مشروط بر این که سبب ایجاد خسارت برای تاسیسات خطوط انتقال نشود. اما در حریم درجه۲، فقط ایجاد تاسیسات ساختمانی اعم از مسکونی، صنعتی و مخازن سوخت، تا هر ارتفاع ممنوع است.
لزوم تجدید نظر در قانون حریم خطوط انرژی برق
دکتر اصیلیان با اشاره به رعایت نکردن حریم خطوط انتقال برق به دلیل نظارت ناکافی دستگاه های مسوول و رشد بی رویه شهرها تصریح می کند: این در حالی است که بر اساس یافته های پزشکی باید در قانون حریم خطوط برق فشار قوی هم تجدید نظر شود و حریم ها بسته به میزان ولتاژ برق توسعه یابد.
شرکت برق مسوول حفظ حریم دکل هاست
هر پست یا تجهیزات فشار قوی یا اتاقک‌های توزیع برق دارای ولتاژ بالای خاصی هستند بنابراین باید حریم آنها محاسبه و برای آگاهی مردم روی پست‌ها نشان داده شود. متاسفانه هشدار روی این اتاقک‌ها خطر برق‌گرفتگی داده شده است ولی اطلاع‌رسانی برای فاصله حریم و ممانعت از قرار گرفتن در میدان‌های مغناطیسی آنها نمی‌شود.
مهندس علی گورانی مسوول بهداشت پرتوهای وزارت بهداشت با تاکید بر رعایت حریم این خطوط می گوید: مردم باید نسبت به حریم ها آگاه باشند ودر ساخت مسکن این حریم را رعایت کنند.
به نظر می رسد وزارت نیرو، وظیفه نظارت بر حریم خطوط فشار قوی را برعهده دارد و باید در برابر آن پاسخگو باشد، اما امروزه شاهد ساخت و ساز در این محدوده و حتی عبور این خطوط از روی زمین های کشاورزی هستیم. در حالی که وزارت نیرو مسوول و متولی این امر است اما نظارت های ضعیف و به تعبیری نبود نظارت کافی در اجرای درست قوانین این بی ملاحظگی را دامن زده است.
وظیفه اداره کل حفاظت محیط زیست
یکی از نکات اساسی در احداث تاسیسات و شرکت ها از جمله نصب دکل های انتقال برق، توجه به مسایل زیست محیطی است.اینک سوالی که مطرح می شود این است که آیا اداره کل محیط زیست، نظارت کافی بر عملکرد شرکت برق دارد؟
وظیفه شهرداری
بر اساس قانون، شهرداری وظیفه جلوگیری از ساخت و سازهای غیرمجاز و ارایه مجوز برای ساخت و ساز در خارج از حریم تاسیسات سازمان ها را بر عهده دارد، در حالی که شرکت برق، عهده دار حفاظت از حریم تاسیسات خود است. وظیفه نظارت و کنترل عوامل تهدید کننده سلامت مردم نیز بر عهده محیط زیست و معاونت بهداشتی است اما هر کدام از این سازمان ها در انجام وظیفه خود به نوعی کوتاهی می کنند.
انتقال كابل‌ها به زيرِ زمين
كارشناسان در حالي نسبت به خطرات كابل‌ها و خطوط برق فشار قوي بر سلامت شهروندان و افزايش احتمال ابتلاي آنها به بيماري‌هاي خطرناكي همچون سرطان هشدار مي‌دهند كه معتقدند بهترين راهكار براي كاستن از اين اثرات مخرب انتقال اين كابل‌ها به زيرزمين است.
محسن پوررفيع‌عرباني، كارشناس برق فشار قوي با اشاره به اينكه قطعا عدم رعايت حريم خطوط برق فشار قوي و زندگي در داخل يا محدوده اطراف اين حريم مي‌تواند موجب بروز مشكلات و بيماري‌هاي متعددي از جمله سرطان‌ها شود، تاكيد مي‌كند: بايد خطوط برق فشار قوي در داخل شهرها و بافت مسكوني در صورت تامين اعتبار مورد نياز به زير زمين منتقل شده و در خارج شهرها نيز حريم اين خطوط حفظ شود.
رييس ستاد محيط‌زيست و توسعه پايدار شهر تهران نيز با بيان خطرات ناشي از عبور خطوط انتقال برق فشار قوي از مناطق مسكوني معتقد است: عبور خطوط انتقال برق فشار قوي از مناطق شهري خطرات بسياري براي انسانها و ساير جانداران همچون پرندگان دارد در حالي كه بسياري از عوارض مخرب آن هنوز ناشناخته است.
اين خطوط از طريق تونل‌هاي زيرزميني است كه نمونه آن در تونل نيايش اجرا شده است زيرا اين انتقال در كاهش اثرات زيانبار زيست‌محيطي ناشي از جريانات قوي مغناطيسي روي ساكنان مجاور مسير و شهروندان بسيار تاثيرگذار است.
بررسي‌ها نشان مي‌دهد در بسياري از كشورهاي توسعه‌يافته و اروپايي و حتي كشورهايي مانند امارات، كابل‌هاي برق فشار قوي با پوشش‌هاي ويژه از درون شبكه‌هاي تاسيسات شهري عبور مي‌كنند كه اين امر علاوه بر آزادسازي فضاي سطح زمين از بروز مشكلات مختلف از جمله برق‌گرفتگي‌هاي احتمالي در صورت سقوط و تاثيرات آن بر سلامتي شهروندان به ميزان قابل توجهي كاسته است، اين در حالي است كه در كشور ما به دليل گران بودن هزينه انتقال اين خطوط به كابل‌هاي زيرزميني و توليد نشدن كابل‌هاي ويژه زيرزميني، اين موضوع مهم مورد بي‌توجهي و سهل‌انگاري قرار گرفته است و تنها در تعداد انگشت‌شماري از كلانشهرها، اقداماتي نه چندان چشمگير براي انتقال اين خطوط به زير زمين انجام شده است.
كوتاهي كافيست
موضوع خطرآفريني دكل‌ها و خطوط برق فشار قوي در سال‌هاي اخير يكي از بحث‌هاي چالش‌برانگيز حوزه شهري بوده است.
اظهارنظرها و گفته‌هاي كارشناسان متخصص اين حوزه از يكسو و هشدارهاي جدي كارشناسان حوزه سلامت و بهداشت كشور و برخي از مسوولان شهري از سوي ديگر همگي گوياي اين واقعيت است كه نمي‌توان اثرات مخرب نصب اين دكل‌ها و خطوط برق فشار قوي بر سلامت شهروندان و بخصوص ساكنان اطراف اين محدوده را انكار كرد.
تهديدي كه با پنهان كردن و سياست بي‌تفاوتي در پيش گرفتن نسبت به آن نمي‌توان از اثرات مخرب آن كاست، اما موضوعي كه شايد با خواندن اين گزارش در اذهان عمومي نقش ببندد اين است كه به‌رغم تمام اين هشدارها و ابراز نگراني‌هاي مطرح شده، چرا سازمان‌ها و دستگاه‌هاي اجرايي مسوول، تاكنون اقدام جدي در اين زمينه انجام نداده‌اند؟
به نظر مي‌رسد ضروري است متوليان امر از جمله وزارت نيرو يك‌بار براي هميشه چاره‌اي در اين زمينه بينديشند، پيش از اينكه اين موضوع به بحران غيرقابل حل تبديل شود... .
