دکتر حمیدرضا پنجه فولادگران
مدرس تمام وقت گروه مدیریت دانشگاه سان وی مالزی
جوامع مصرف گرا بالاخص کشورهای در حال توسعه روزانه با میلیون ها تن زباله از محصولاتی که چرخه عمرشان به اتمام رسیده است، مواجه اند. این زباله ها شامل محصولات الکترونیکی، مکانیکی، ادوات اداری، پوشاک و هزاران هزار محصول دیگر میشود.
با توجه به فعالیت های گسترده سازمان های مردم نهاد (NGO) در جوامع مختلف به منظور حفاظت از محیط زیست و همچینین روند قانون گذاری ها توسط دولت ها، مدیریت بازگرداندن محصولات به چرخه تولید و مصرف امری ضروری می نماید. لجستیک معکوس (Reverse Logistics) با بهره برداری از روش های خلاقانه در تولید و بازیافت می تواند، ابزاری کارگشا برای صیانت از محیط زیست و جلوگیری از تولید ضایعات، مورد استفاده واقع گردد. لجستیک معکوس شامل کلیه فرآیندهایی میشود که محصول مصرف شده یا محصولی که به پایان عمر خود رسیده را از نقطه مصرف به نقطه مبدا، باز میگرداند. لجستیک معکوس سپس با اعمال شش روش عملیات احیا بروی محصول انجام میدهد و محصول احیا شده را به چرخه مصرف بازمیگرداند. این روش ها شامل بازیافت، بازمصرف، کاهش مصرف، مرمت یا تعمیر و باز تولید میباشد. مدیریت و اجرای مناسب لجستیک معکوس نه تنها به حفظ محیط زیست کمک شایان توجهی می نماید، بلکه میتواند با صرفه جویی در هزینه های خرید و نگهداری، حمل و نقل اثر قابل توجهی بر سودآوری سازمان های مجری بگذارد. ایالات متحده به عنوان یکی از کشورهای پیشرو در لجستیک معکوس توانسته از 254 میلیون تن زباله در سال 2013، 87 میلیون تن را فقط با روش بازیافت به چرخه مصرف بازگرداند. آمارهای بانک جهانی نشان میدهد سالیانه میزان 1.3 بیلیون تن ضایعات جامد شهری درجهان تولید میشود که این میزان تا سال 2025 رشدی حدود دوبرابری خواهد داشت و به میزان 2.2 بیلیون تن خواهد رسید. در کشور ما بر اساس آخرین آمار روزانه میزان 50 هزار تن زباله خشک و تر تولید میشود که کمتر از 10% آن بازیافت میگردد. متصدی عمده جمع آوری و فرآیند لجستیک معکوس در کشور شهرداری ها میباشند. با توجه به محدودیت های بودجه ای کشور در بخش محیط زیست و همچنین تاکیدات اصل 44 قانون اساسی، به جاست دولت با حمایت از بخش خصوصی، سکان هدایت این بخش را به سازمان های واجد شرایط واگذار نماید تا جامعه علاوه بر بهره مندی از کالاهایی احیا شده با قیمت مناسب از مزایای صیانتی از محیط زیست نیز بهره مند گردند.
