شیرین هوشنگی: ارتباط از طریق فضای مجازی در سال های اخیر جایگاه قابل توجهی در بین نسل جوان جامعه ما پیدا کرده است. شبکه های اجتماعی در ابعاد مختلف زندگی افراد (فردی و اجتماعی) تاثیرگذارند. در شکل دهی به هویت نقش دارند و حتی روی ابعاد اقتصادی و اجتماعی و سیاسی جوامع هم تاثیرگذارند.
فضای مجازی؛ دنیایی از تهدیدات
امروزه دنیای مجازی را با توجه به نقشی که تاکنون در ابعاد مختلف زندگی داشته، نمی توان نادیده گرفت. در حال حاضر اینترنت ابزاری مناسب برای توسعه ی افکار و اندیشه های بشری محسوب می شود به شرط آن که در راه صحیح استفاده شود. افراد باید برای ورود به دنیای مجازی اطلاعات کافی در اختیار داشته باشند تا دچار مشکلات مالی و اجتماعی نشوند.
ارتباطات سالم در فضای مجازی و لزوم هوشیاری جوانان و خانواده ها نسبت به تهدیدات فضای سایبری در درجه ی نخست اولویت قرار دارد. پیشگیری از آسیب های اجتماعی و توجه والدین به رفتار فرزندان بسیار مهم می باشد و برای جلوگیری از هم پاشیدگی خانواده ها، والدین باید تا حدودی به فناوری های روز دنیا مسلط باشند و آگاه باشند که تغییر در رفتار فرزندان به معنای ایجاد تغییر در طرز فکر آنهاست. و هنگامی که بنیان فکری و شخصیت آنها به صورت ناصحیح شکل گیرد، راه نفوذ شیادان به حریم خصوصی افراد و محیط امن خانواده باز می شود. بنابراین، چنانچه خانواده ها نسبت به شیوه های جدید ارتباط فرزندان خود آگاهی و شناخت کافی و لازم را داشته باشند، از انجام بسیاری از جرایم و ارتباطات پنهانی آنان جلوگیری به عمل می آید.
آسیب های فکری
استفاده خارج از حد متعارف از اینترنت، به وابستگی شدید روانی و فکری می انجامد. با ورود اینترنت و رایانه به درون خانواده ها، بین والدین، معلمان، مربیان و دانش آموزان(فرزندان) جدایی فکری وعاطفی، رخ داده است. نتیجه تحقیقات نشان می دهدکه درصد بالایی از نوجوانان و جوانان از اینترنت برای فعالیت های بیهوده ای نظیر: دوست یابی، بازی و صحبت با یکدیگر استفاده می کنند.
نوجوانی که پشت میز رایانه و اینترنت نشسته است، برنامه های سایت را لذت بخش تر از سخنان پدر و مادر و تکالیف مدرسه می داند. درنتیجه، در ارتباطات، رفتار و زندگی اجتماعی او اختلال ایجاد می شود.
درسال ۱۹۹۵، روان شناسی به نام گلدبرگ، اعتیاد جدیدی به نام اعتیاد به اینترنت را کشف کرد. این اعتیاد به سرعت رو به گسترش است و هر روز افراد جدیدی را به کام خود می کشد.گاه مشاهده می شودکه افراد یا فرزندان ما چنان دراتاق های گفتگو غرق می شوند که حتی زمان صرف ناهار یا شام را فراموش می کنند. این ها علایمی شبیه الکلی ها یا معتادان به مواد مخدر دارند.
بسیاری از آن ها از بی خوابی رنج می برند، خسته اند و حتی تمرکز کافی برای توجه به امور روزانه ندارند. روابطشان با اطرافیان و جامعه به حداقل می رسد و بیشتر حالت عصبی دارند. کمرنگ شدن و از بین رفتن رابطه عاطفی کاربر با اعضای خانواده و تبدیل آن به رابطه ای سرد مسالمت آمیز، از دیگر اثرات نامطلوب اعتیاد به اینترنت و فضای مجازی است. متاسفانه امروز این شیوه رفتاری در بین دانش آموزان به ویژه نوجوانان بسیار دیده می شود که ضعف مدیریتی خانواده را نیز در زمینه استفاده درست از فضاهای مجازی نشان می دهد.
آسیب های اخلاقی
آن چه میتواند در اینترنت خطرناک تر تلقی شود، ارتباطی است که از طریق اتاق های گفتگو بین افراد برقرار می شود و در برخی موارد صدمات فراوانی به وجود می آورد. این اتاق های گفتگو که معمولا در آن ها امکان ارتباط با نام های جعلی و مجهول وجود دارد، می توانند زمینه های لازم را برای ایجاد برخی از مفاسد اجتماعی به وجود آورند و تقریبا راهی برای جلوگیری از آن وجود ندارد.
البته به جرات می توان گفت که خطر شبکه های اجتماعی و گروه های موجود در پیام رسان های موبایل مانند تلگرام به مراتب بیشتر از سایت های غیر اخلاقی موجود در اینترنت است.
بی اطلاعی خانواده ها از این موضوع، خطرهایی را به آنان تحمیل می کند. از سوی دیگر، از جمله چالش های اساسی گسترش فناوری ارتباطات در جهان، به ویژه درکشورهای در حال توسعه، آسیب های فرهنگی و اجتماعی است.
راهکار چه می تواند باشد؟
درعصر جهانی شدن، نظام آموزشی ما بحران های جدی را پیش رو دارد، بنابراین لازم است با بهره گیری صحیح و استفاده بهینه از فناوری های جدید ارتباطی، نظیر اینترنت و از طریق ایجاد جذابیت در مطالب و مواد آموزشی، توانایی تولید و بازتولید اطلاعات را کسب کند. و از این طریق، نه تنها درمواجهه با این فرایند رانده نشود، بلکه در متن و بطن تحولات جهانی نقش آفرینی کند.
با توجه به اینکه بیشتر استفاده کنندگان از فضای مجازی نوجوانان و جوانان هستند، فرهنگ سازی برای کاهش پیامدهای آن ضروری است. بنابراین اطلاع رسانی، آموزش نحوه استفاده صحیح از این فناوری می تواند موثر واقع گردد. تلاش بر استفاده از ظرفیت هایی همچون رسانه های دیداری و شنیداری، روزنامه ها، مجلات، نشریات برای نهادینه شدن فرهنگ سایبری میتواند در این امر نقش مهمی داشته باشد.
