میراث و مترو، جنگ یا صلح !؟

فرزانه توکلی- چهارده سال است که اصفهان با این موضوع کلنجار می رود. چهارده سال است که همه، هر روز منتظر اتفاق تازه ای هستند. مسیرهای پرترافیک و مرکزی شهر، آرامش را به یغما می برد. همه جا منطقه کارگاهی، همه جا میلگرد و جرثقیل های غول پیکر! اما بعد از گذشت این همه سال و تحمل این همه سختی تنها یک مسیر تو را با آن سرعت رویایی به مقصد می رساند...!

همه ی اصفهانی ها  کم و بیش اخبار این وسیله ی حمل و نقل مدرن  را که حالا دیگر به سن نوجوانی رسیده دنبال می کنند و دراین میان، دل مشغولی ها بیشتر برای کسانی است که می دانند این شهر بیشتر از آنچه که به صنعت و مترویش شهره باشد به موزه بودن و آثار تاریخی اش مشهور است. هر جا که چنگکی در دل زمین فرو می رود برگی از تاریخ نمایان می شود. روزی تن درختان سر به فلک کشیده چهارباغ می لرزد و روزی  دیگر پایه های پل الله وردی خان. زمانی آبراهه های صفوی از دل خاک سر بر می آورد و فردا روز ستون های یک شهر قدیمی!

یک روز برای مسیر چهارباغ پروژه می خوابد و روز دیگر برای لرزه هایی که قرار است تن  400ساله ی میدان نقش جهان تحمل کند، جنجالی تازه راه می افتد.

دراینکه این کلان شهر تاریخی  نیاز به مترو دارد شکی نیست. اما نکته اینجاست که بار تاریخی این شهر اجازه ی دست اندازی هر بولدوزری را نمی دهد. بنابراین در کنار همه ی  فراز و فرودهای مدیریتی و مالی یکی از مهم ترین مسائلی که این پروژه را در مقایسه با دیگر شهرها حساس تر و طولانی تر کرده سابقه ی میراثی و تاریخی این شهر است.

كارشناسان ميراث فرهنگي معتقدند نه تنها حفاري و ساخت تونل در زير آثار تاريخي موجب آسيب ديدن اين آثار مي‌شوند، بلكه عبور هر روزه قطار مترو و لرزش‌هايي كه بر اثر اين عبور ايجاد مي‌شود نيز تهديدي جدي براي اين آثار خواهد بود و از آنجا كه سازه بناهاي تاريخي اصفهان از ملات است، ارتعاشات مترو چسبندگي بين ملات را از بين مي‌‌برد و باعث آسيب به اين بناها مي‌‌شود. اما مسوولان شهرداري همچنان معتقدند متروي اصفهان تهديدي براي تاريخ اصفهان نخواهد بود.

دراین زمینه دیدگاههای مختلفی وجود دارد. برخی معتقدند که حل معضل ترافیکی اینقدر اهمیت دارد که نباید معطل نظر میراث فرهنگی و دغدغه های آن شد. اما برخی دیگر می گویند اصفهان را به فرهنگ و تاریخ و آثارباستانی اش می شناسند نه به مترو. وسیله ای که چندصد سال پیش کشورهای دیگر از آن بهره برداری کرده اند. پس این سابقه را نمی توان فدای تکنولوژی کرد. مردم هم نمی خواهند برای رسیدن به رویای شهر بی ترافیک و جنگ اعصاب، همه آنچه را که از گذشته به ارث برده اند نابود کنند.

حال چه باید کرد؟حال که این اسب آهنی به اینجا رسیده چه باید کرد؟  

مترو به ‌عنوان وسیله‌ای برای کاهش آلود‌‌‌‌‌گی هوا و ترافیک د‌‌‌‌‌ر د‌‌‌‌‌نیا مطرح است. کم نیستند‌‌‌‌‌ کشورهایی د‌‌‌‌‌ر د‌‌‌‌‌نیا که مترو را بد‌‌‌‌‌ون وارد‌‌‌‌‌ کرد‌‌‌‌‌ن کوچک‌ترین آسیب و خسارتی از شهرهای تاریخی خود‌‌‌‌‌ عبور د‌‌‌‌‌اد‌‌‌‌‌ه‌اند‌‌‌‌‌. نمونه های بارز آن را می توان در کشوری مانند ترکیه دید. این کشور سالهاست که از این تکنولوژی بهره می برد اما کوچکترین ضربه ای به بافت تاریخی خود وارد نکرده است.  

اما د‌‌‌‌‌ر ایران مسئله جور د‌‌‌‌‌یگری است، اسب آهنی مترو هنگامی‌که تنها از 7 شهر کشور عبور کرد‌‌‌‌‌ه به آثار تاریخی 4 شهر خسارات جبران‌ناپذیری وارد‌‌‌‌‌ کرد‌‌‌‌‌ه است؛ این آسیب‌ها به سریال د‌‌‌‌‌نباله‌د‌‌‌‌‌ار و کابوسی برای آثار تاریخی تبد‌‌‌‌‌یل شد‌‌‌‌‌ه است. پس با توجه به سابقه ای که در شهرهای دیگر از جمله اهواز و گلستان وجود دارد، نمی توان با اعتماد و امید به کسانی که چندان بهایی برای آثار تاریخی قائل نیستند و آنها را مشتی سنگ و سفال قدیمی دست و پاگیر می دانند، آسوده نشست و با این ذهنیت که شهر در امن و امان است و ما هم چند صباحی دیگر در چشم به هم زدنی به بازارهای مرکز شهر می رسیم، همه آنچه را که از گذشته به ارث برده ایم دو دستی تقدیم تکنولوژی بکنیم. آن هم تکنولوژی که برنامه ریزی بسیار نوپا و برمبنای آزمون و خطا عمل می کند. احداث مترو در شهر ویژه ای مانند اصفهان اگر با بی تجربه گی پیش رود به نتیجه خوبی نخواهد رسید.