فولاد مبارکه در پی بومی سازی حداکثری صنعت فولاد

کیاست - گروه گزارش - یکی از ضعف های تاریخی ایران در قرن هجدهم و نوزدهم میلادی که در کنار عواملی اقتصادی و اجتماعی متعدد، فقدان صنعت متمرکز فولاد و اتکا به منابع خارجی یا شیوه های سنتی استحصال فولاد بود که مانعی در برابر پیشرفت و توسعه کشور به شمار می رفت، از صنعت نظامی تا هر صنعت نوینی که در سخت افزار آن فولاد و آهن به کار می رفت، از ضعف کمبود فولاد و گران بودن واردات آن و در کنار نبود تجهیزات برای فرآوری مجدد این فلز پرکاربرد رنج می برد، ایران نه توان ساخت راه آهن را داشت و نه کشتی یا حتی ماشین آلات نساجی و مانند آن! در قرن بیستم تلاش های زیادی برای ورود این صنعت به کشور انجام شد و حتی آلمان نامزد ساخت اولین فولادسازی در کشور شد که نهایتا حمله متفقین و اشغال ایران باعث فراموشی آن شد، در تمام این سال ها، قدرت های فولادی جهان به نوعی از یاری رساندن به ایران برای راه اندازی این صنعت استراتژیک شانه خالی می کردند که دلیل آن دقیقا، همان اهمیت استراتژیک فولاد در توسعه زیرساختی هر کشور بود، هر چند ذوب آهن با لهجه روسی وارد کشور شد و سنگ بنای این صنعت را گذاشت، اما ورود یک بازیگر جدید همه معادلات پیشین را بر هم زد، احداث مجتمع عظیم صنعتی فولاد مبارکه با فناوری های روز دنیا، به واقع لحظه ای در صنعت ایران محسوب به شمار می رود که به جرات می تواند تاریخ صنعت کشور را به دو قسمت قبل و بعد خود تقسیم کند، این نهال که امروز تبدیل به درختی تنومند شده، توانسته در پیرامون خود تمدنی صنعتی ایجاد کند که ثمره آن امروزه با نام هلدینگ فولاد مبارکه شناخته می شود، این شرکت بزرگترين مجتمع صنعتي جمهوري اسلامي ايران و بزرگترين توليد كننده فولادهاي تخت در خاورميانه در 75 کيلومتري جنوب غربي اصفهان در زميني به وسعت 35 کيلومتر مربع (3500 هکتار) ساخته شده که داراي ظرفيت توليد 7/2 ميليون تن انواع محصولات فولادي شامل تختال، ورق گرم و سرد نورديده، قلع اندود، گالوانيزه و رنگي از ضخامت 0/18 تا 16 ميليمتر و عرض تا 2000 میلیمتر است. (ظرفیت تولید گروه فولاد مبارکه با احتساب شرکت های زیرمجموعه 10.3 میلیون تن است)

نامی اینچنین شناخته شده نیاز چندانی به معرفی ندارد، فولادش را تولید می کند، می فروشد و سودش را می برد، پس برای مخاطب این سووال پیش می آید که چرا باید متن یا گزارشی در مورد این شرکت و بنگاه اقتصادی- تولیدی بزرگ را مطالعه کند در حالی که فقط فولاد تولید می کند؟

پاسخ دقیقا در همان کلمه فولاد نهفته است، این کلمه در پشت خود انبوهی از کارخانه های مختلف بافناوری های گوناگون را دارد که بر اساس هدفی جمعی، کارکردی ملی و بین المللی از خود نشان می دهد، شرکتی که از مجموعه های پیشرو ایرانی در زمینه تولید ورق‌های فولادی است. این شرکت با ماموریت ایفای نقش محوری در توسعه صنعتی، اقتصادی و اجتماعی کشور و ارتقای سطح فناوری صنعت فولاد، به عنوان سازمانی جهان تراز بیش از پنجاه درصد از مصرف فولاد کشور را جهت استفاده در صنایع خودروسازی و قطعه‌سازی، صنایع فلزی سبک، صنایع فلزی سنگین و لوله‌های انتقال سیالات، صنایع بسته‌بندی، صنایع لوازم خانگی و الکتریکی و صنایع لوله و پروفایل تولید می‌کند. شرکت فولاد مبارکه دارای هفت مجتمع صنعتی در اقصی نقاط کشور بوده و بیش از بیست هزار نفر در بخش‌های مختلف این شرکت به کار اشتغال دارند و چیزی که همه اینها را مهم می کند، تلاش بی وقفه آن برای تکمیل زنجیره فولادسازی در کشور است.

دانش بنیان ها

یکی از حوزه هایی که فولاد مبارکه در سال های اخیر اهتمام ویژه ای را صرف آن کرده، کمک به شرکت های دانش بنیان در جهت خلق و تولید فناوری های نوین یا تولید محصولات دانش بنیان مورد نیاز در زنجیره بومی سازی فولاد است. در همین زمینه دکتر مهدی ابطحی رییس شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان و رییس پژوهشکده فولاد با اشاره به دستاوردهای مهم همکاری‌های گذشته و حال حاضر شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان با شرکت فولاد مبارکه می گوید: بیش از ۴۰درصد واحدهای فناور مستقر در شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان سابقه همکاری با فولاد مبارکه را دارند و فولاد مبارکه بازار مهم و اصلی عرضه توانمندی‌های پژوهشی و فناورانه آنهاست.

عظیمیان مدیرعامل فولاد مبارکه نیز در همین باره بر اهمیت بیش از پیش علم و دانش در صنعت و اقتصاد تاکید می کند و می گوید: شرکت فولاد مبارکه قصد دارد با توسعه اکوسیستم نوآوری و ایجاد مرکز نوآوری و شتاب دهنده، از استارت آپ‌ها و شرکت‌های دانش بنیان حمایت کند و با مشارکت در سرمایه‌گذاری خطرپذیر، به توسعه توانمندی فناورانه آنها کمک کند تا از این طریق امکان دست‌یابی به فناوری صنعت فولاد مهیا شود.

برای مثال او به به همکاری مستمر فولادمبارکه با اتاق بازرگانی اصفهان اشاره کرده و می گوید: فهرست تمامی اقلام موردنیاز "فولاد" تهیه و در اختیار همگان قرار خواهد گرفت تا با استفاده از توان و دانش فنی داخلی این نیازها رفع شود. حمایت کامل از شرکت های دانش بنیان، استارت‌آپ‌ها و شتاب دهنده ها برای تامین نیاز از دیگر برنامه‌ها است.

او تولید ورق رویه نمایان موردنیاز صنعت خودروسازی و تلاش برای راه اندازی هرچه سریعتر واحد فولادسازی فولاد سفیددشت اشاره می کند که حاصل آن عدم نیاز به واردات ورق های موردنیاز بخش داخلی خودرو خواهد بود، مزیت و دستاورد بزرگی که با اجرای توسعه‌های مدنظر در این شرکت، بخش اعظمی از ورق رویه نمایان مورداستفاده در صنایع خودروسازی تولید می شود.

عظیمیان با اشاره به پیشرفت عملیات ساخت واحد فولادسازی و نصب تجهیزات فولاد سفیددشت اضافه می کند: مطابق برنامه، پیش بینی شده در نیمه دوم سال جاری(98) این بخش نیز به بهره برداری می رسد تا گام دیگری در مسیر تحقق هدفگذاری "فولاد" در جهت حفظ سهم تولید بیش از ۴۵ درصدی فولاد برداشته شود.

از سوی دیگر مهدی الیاسی معاونت سیاست گذاری و ارزیابی راهبردی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در مورد همکاری فولاد مبارکه در تکمیل زنجیره بومی تولید فولاد و حمایت دانش بنیان ها و تفاهم نامه با این شرکت می گوید: در تفاهم نامه با فولاد مبارکه اصفهان ما سه هدف را دنبال می کنیم. در شرایط فعلی کشور که امکان تامین بین­المللی نیازهای این صنعت محدودشده اولین هدف ما فن بازار و ایجاد شبکه شرکت های دانش بنیان حول صنایع فولاد است.

معاونت سیاست گذاری و ارزیابی راهبردی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری افزود: هدف دوم، شکل گیری استارت آپ ها حول صنعت فولاد است. به زودی در اصفهان کارخانه نوآوری مشترک با صنایع فولاد افتتاح خواهد شد و بر اساس تقاضایی که وجود دارد این شرکت ها از پایه برای صنعت فولاد کار می کنند.

او در مورد میزان تاثیر عملکرد استارت آپ ها در صنعت فولاد گفت: ما هم در زنجیره محصول می توانیم به وسیله شرکت های دانش بنیان نوآوری داشته باشیم. شرکت های دانش بنیان در دنیا نقش نوآوری باز را بازی می کنند. یعنی هزینه هایی که شرکت های بزرگ باید انجام دهند مثل شرکت فولاد تا بتوانند ایده های R&D را به محصول برسانند دانش بنیان ها این کار را خودانگیخته انجام می دهند.

الیاسی تاکید کرد: شرکت های دانش بنیان در حال حاضر نمونه اولیه و فروش دارند و کافی است شرکت های بزرگ این ها را کشف و روی آن ها سرمایه گذاری کنند تا قدرت مالی، قدرت تولید و قدرت بازار به وجود آید.

وی افزود: شرکت های دانش بنیان می توانند سبد محصول این شرکت ها را متنوع کنند. در حال حاضر موضوع زنجیره تامین ازجمله ماشین آلات، DDPA، و مواد اولیه بسیار مهم است. تجربه ما در صنایع دیگر مثل لاستیک تجربه خوبی بود.

معاونت سیاست گذاری و ارزیابی راهبردی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری خاطرنشان کرد: در بند سوم تفاهم نامه با فولاد مبارکه ما ایجاد نهاد بی سی نهاد اختصاصی صنعت فولاد را در دستور کارداریم تا فولاد بتواند بخشی از هزینه های R&D را از طریق سرمایه گذاری روی شرکت های نوپا و دانش بنیان انجام دهد که این سرعت توسعه محصول و سرعت رفع گلوگاه های فنی را افزایش می دهد. وی تاکید کرد: اولین بند ما ایجاد پیوند بین شبکه و شرکت های فولادی بود که انجام شد و در حال حاضر در حاشیه نمایشگاه این مهم شکل گرفته است.

اقمار فولادی در گردش

**زنجیره تولید فولاد از معدن تا مصرف را می توان به منظومه ای با محوریت فولاد مبارکه تشبیه کرد که اقمارش بر گرد آن می چرخند و همبسته همدیگرند، از این اقمار می توان به فولاد سفیددشت چهارمحال و بختیاری اشاره کرد، این کارخانه که یکی از طرح های هفتگانه ی فولاد استانی است در 35 کیلومتری جاده شهرکرد به بروجن قرار دارد و عملیات اجرایی آن در تیرماه 1386 آغاز شد. این شرکت با ظرفیت تولیدی سالانه 800 هزار تن تختال شامل نواحی انباشت و برداشت، احیاء مستقیم به روش میدرکس که در این واحد گندله وارد شده به سایت توسط گاز احیایی در داخل کوره تبدیل به آهن اسفنجی می شود، ذوب و ریخته گری که در این واحد آهن اسفنجی بدست آمده در واحد احیاء به همراه قراضه آهن و دیگر افزودنی ها در کوره قوس الکتریکی EAF ذوب شده و پس از تصفیه سازی به صورت اسلب ریخته گری می شود. این شرکت در آذر ماه 1393 تاسیس شد و با مشارکت 65% فولاد مبارکه و 35% سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران در حال ساخت و راه اندازی می باشد، در تارنمای این شرکت، پیشرفت کلی پروژه تا امروز بیش از 80 درصد برآورد شده که نشان می دهد کل پروژه از پیش بینی های انجام شده جلوتر است. ورود این کارخانه با ظرفیت کامل به چرخه تولید، می تواند نوید بخش شکل گرفتن کامل یکی حلقه های زنجیره بهم پیوسته تولید فولاد و گامی دیگر در جهت بومی سازی این صنعت در کشور باشد.

فولاد سفیددشت را همچنین می توان یکی از ابتکارات قابل توجه فولاد مبارکه دانست، ابتکاری که ماموریت آن علاوه بر توسعه پایدار استان چهارمهال و بختیاری، به نوعی توسعه غیرمتمرکز فولاد مبارکه را در جهت گسترش زنجیره تولید فولاد به همراه خواهد داشت، گسترشی که تنوع محصولات، منابع و مسیرهای انتقال کالا و خدمات را هم در پی دارد.

**از سوی دیگر فولاد سنگان در شرق کشور با ظرفیت تولید 5 میلیون تن گندله، حلقه ای بر زنجیره تولید فولاد اضافه کرده و توانسته با استفاده فناوری های سطح بالا و البته بومی، توانمندی فولاد مبارکه در ساخت کارخانه های فولادی را نشان دهد. این کارخانه اخیرا توانسته واحد تولید بنتونیت خود را نیز راه اندازی کند، ماده ای که نقشی اساسی در فرآیند گندله سازی بازی می کند و نیازهای فولاد سنگان را تامین می کند.

**فولاد هرمزگان که از آن به مثابه اولین خصوصی سازی واقعی در کشور نیز نام برده می شود، بزرگترین کارخانه فولاد جنوب کشور است که با ظرفیت اسمی تولید آن، 1.5 میلیون تن تختال(اسلب) به ضخامت 200 و 250 میلی متر، عرض 900 تا 2000 میلی متر و طول 6000 تا 12000 میلی متر است، همچنین این شرکت قادر به تولید محصولات میانی از قبیل یک میلیون و 650 هزار تن آهن اسفنجی در سال، 90 هزار تن آهک در سال، 7500 نرمال متر مکعب اکسیژن بر ساعت، 18000 نرمال متر مکعب بر ساعت نیتروژن و 120 نرمال متر مکعب بر ساعت آرگون است که آن را در مقام سومین فولادساز برزگ کشور قرار می دهد.

هم اکنون این مجتمع صنعتی، فولادهاي كربني با کاربرد رول و ورق به صورت نورد گرم و سرد تولید می کند و تختال های تولیدی آن نیز خط نورد گرم، بیشتر براي كاربري پروفيل سازي، لوله هاي آب، نفت و مخازن تحت فشار و قطعات سنگين فولادی مورد استفاده قرار مي گيرند و ورق هاي توليدي در نورد سرد جهت استفاده در ورق بدنه خودرو، بدنه لوازم خانگي از جمله يخچال، بخاري و همچنین كاربردهاي ويژه مانند ورق هاي قلع اندود و گالوانيزه مي باشد، مدیران این مجموعه امیدوارند بابهره برداری کامل آن، کشور در زمینه تختال عریض به خودکفایی برسد.          

**مجتمع فولاد سازی امیرکبیر کاشان که محصولاتی نظیر ورق های گالوانیزه، فولادی، آنیل شده و اسید شویی شده را تولید می کند در مرکز کشور و بر سر راه های مواصلاتی اصلی کشور قرار دارد، اولین تولیدکننده ورق گالوانیزه گرم در ایران بوده و با توجه به سابقه چندین ساله تولید، دارای اطلاعات کافی و دانش فنی در زمینه تولید این نوع ورق‌های فولادی پوشش‌دار است، این توانایی که در اندازه خود، حلقه وصل زنجیره بومی فولاد به شمار می رود، خط گالوانیزه این شرکت با ظرفیت اسمی ۱۰۰ هزار تن در سال برای ضخامت‌هایی در محدوده ۰/۲۵-۱/۲۵ میلیمتر و عرض ۶۰۰ الی ۱۲۵۰ میلیمتر طراحی شده است. ظرفیت موجود این خط تولید در حال حاضر بالغ بر ۱۳۰ هزار تن در سال است. فولاد امیرکبیر که یکی از تولیدکنندگان به نام ورق های پوشش دار است، قصد دارد تا 1404 حداقل 20 درصد بازار داخلی ورق های پوشش دار را به دست آورده و از جانب دیگر جای خود را در میان صادرکنندگان این محصول باز کند.

**اما اقمار فولاد یا همان حلقه های زنجیره بومی تولید فولاد به همین جا ختم نمی شود، فولاد سبا که نخستین واحد تولید کننده ورق های فولادی ضد زنگ کشور نیز خوانده می شود از جمله زیر مجموعه های شرکت فولاد مبارکه اصفهان است که در سال ۱۳۸۱ به بهره برداری رسید. بیشتر محصولات این مجتمع شامل ورق های ضد زنگ ۴۰۹ فریتی، قابلیت جوشکاری بالا، ساختمانی، کششی عمیق و تجاری است. تولید فولاد در این کارخانه به روش ذوب در کوره ی قوس الکتریکی و ریخته گری مداوم است که از میان واحد های اصلی تولیدی این کارخانه می شود به واحد فولاد سازی، واحد ریخته گری تختال نازک و واحد نورد گرم ورق اشاره کرد که به کار گیری تجهیزات متالورژی LF, VOD و FDP باعث بالا بردن سطح کیفی تولیدات آن شده است.

البته زنجیره بومی تولید فولاد کشور همچنان در حال توسعه است که به جز فولاد مبارکه اصفهان، دیگر فولادسازان کشور نیز در آن حضور دارند و هر کدام در جای خود یاری کننده و پوشش دهنده دیگر همتایان ایرانی خود هستند، همچنانکه فولادسازان کشور در حال تکمیل این زنجیره در کشور هستند، تعامل و هم افزایی آنان با شرکت های دانش بنیان و دیگر تولید کنندگان تجهیزات و خدماتی که به نوعی می توانند در خدمت فولاد باشند نیز، زمینه سود بردن همه طرف های دخیل در حوزه اقتصادی را فراهم کرده است، برای مثال تجهیزات آب شیرین کن، تاسیسات تولید و انتقال برق، تصفیه خانه های صنعتی پیشرفته و همچنین بسیاری از شرکت های تحقیقاتی و دانشگاه های کشور، همه به نوعی همکار، همراه و بازیگران عرصه ای هستند که می تواند علاوه بر بی نیاز کردن کشور از واردات گرانقیمت، ایران را در میان دارندگان و توسعه دهندگان این صنعت استراتژیک تثبیت کند.