در خصوص تاثیر عوامل طبیعی بر توسعه پایدار شهری با دکتر سیروس شفقی به گفتگو نشستیم. آنچه می خوانید حاصل بیانات ایشان در این گفتگوست:
ما در کره زمین کانون های فرهنگی که نخستین شهرها را بوجود آورده اند بسیار داشته ایم که بعد از قرن ها برخی از آنها متروک شده اند. یعنی توسعه پایدار شهری خود را از دست داه اند، آیا می دانید این شهرهای مطرح گذشته، چه موقع موقعیت جغرافیایی خود را از دست می دهند؟! عامل بسیار مهم «عوامل طبیعی» است؛ شهرهایی در مسیر زلزله بوده اند و پس از بروز زلزله متروکه شده اند- شهرهایی در اثر بروز خشکسالی متروکه شده اند و...
از آنجا که شهرها با پس کرانه خود زندگی می کنند پس از بروز بحران متروکه می شوند، از جمله شهر زرنج که به علت تغییر مسیر رودخانه متروک شد یا شهر سوخته که زمانی بعنوان یک شهر تجاری بسیار مهم در مبادلات ایران با هند و پاکستان بود با داشتن مناطقی مانند سند و پنجاب که تمدن فرهنگی و موقعیت اقتصادی بالایی داشت، بعلت از دست دادن آب منطقه و بروز خشکسالی به منطقه ای بیابانی و غیرقابل سکونت تبدیل شد یا شهرهای حواشی رود دجله و فرات که هزاران سال در آن ها مردم به کشاورزی مشغول بودند با کم شدن بارندگی و آبیاری زمین ها با آب شور به مرور ماحصل زمین کاسته شد و از آنجا که تداوم شهر به غذا نیاز دارد این شهرها نیز از بین رفتند.
دکتر شفقی با بیان امثال این شهرها عوامل طبیعی را بعنوان عنصر اصلی تداوم شهری مطرح کرد و ادامه داد: تغییر اقلیم نیز سبب عدم زندگی در مناطق می گردد. همچنین در آفریقا بعلت شیوع اپیدمی ها، تداوم در برخی از شهرها نابود شد.
وی گفت؛ برخی از شهرها را شهرهای نفتی می نامند، اما آیا پس از اتمام ذخایر نفتی این شهرها تداوم خواهند داشت؟ و در پاسخ به این سئوال ادامه داد: در کالیفرنیا در قرن 18-19 ذخایر معدنی وجود داشت و بعد از اتمام ذخایر آن شهرها نیز متروکه شد- در مسجد سلیمان کشور خودمان اولین چاه های نفتی ایران در حدود 107 سال قبل به نتیجه رسید و حال این ذخایر در این شهر به اتمام رسیده اگر برنامه ریزی صیحیح صورت پذیرد و صنایع وابسته به این ذخایر معدنی و نفتی در شهرها مستقر شوند به تداوم شهر کمک می شود.
دکتر شفقی به اعتقاد خود مبنی بر نقش عوامل طبیعی در توسعه پایدار تاکید داشت و افزود: مکان یابی برای استقرار شهرها دارای اهمیت و اولویت است چرا که اگر استقرار مناسب باشد به هر تدبیر پس از بروز بحران ها طبیعی می توان دومرتبه شهر را زنده کرد مثلا در تبریز بارها زلزله و سیل رخ داده اما چون مکان جغرافیایی اش یک مکان اقتصادی و تجاری است دوباره بازسازی شده است.
همچنین جهان که از قرن 18 میلادی روبه صنعتی شدن پیش رفته و ایران از قرن 20 با استفاده از صنایع سبب آلایندگی های زیست محیطی شده است و آهسته به گوش ما بازتاب می شود که آلودگی سبب از بین رفتن سلامتی است اما حدود 30 سال است که می گویند هوای شهر تهران آلوده است و با قیاس جمعیت متوجه می شویم این عامل چندان تاثیرگذار نبوده است، در واقع مدیریت بحران باید در کنترل توسعه شهر توجه داشته باشد شهرها مانند قارچ در حال رشد هستند و گاه دیده می شود بدون برنامه ریزی شهرهایی مانند زاهدان در بستر رودخانه شروع به ساخت مسکن می کنند و این یعنی در اثر یک رگبار تند باران و تبدیل شدن به سیلی فاجعه آمیز- البته باید اذعان داشت در کشوری مانند مسکو هم که کوچکترین جنبده ای کنترل می شود هنوز توانمندی کنترل صد درصدی مسکن را نتوانسته است داشته باشد، اما درکشور خودمان بحران در شهری مانند تهران از لحاظ جمعیت با یک برنامه ریزی صحیح قابل کنترل است با توجه به اینکه متخصصان جمعیت بیان کرده اند تهران ظرفیت 5 میلیون جمعیت را دارد اما 12 میلیون جمعیت در آن زندگی می کنند می توان از مسئله تمرکز که تازگی مطرح شده خارج و به تقسیم وزارتخانه ها در کل کشور بدون هیچ خللی با برنامه ریزی صحیح توجه کنیم. این تفکر اشتباه است که تمام مسائل کشور در پایتخت باشد برخی موارد مانند وزارت کشور، وزارت امورخارجی و... نیاز به تمرکز در پایتخت دارد اما فی المثل می توان وزارتخانه گردشگری و میراث فرهنگی را به اصفهان منتقل کرد یا وزارت آموزش و پرورش را به شیراز یا وزارت صنایع و معادن را به کرمان یا آبادان و... انتقال داد، کمااینکه کشوری مانند آلمان برخی سازمانهای مهم خود را در سراسر کشورش پخش کرده و این عمل یعنی تمرکززدایی و رونق بخشی به سایر شهرهای ایران که البته اگر با مدیریت و برنامه ریزی صحیح باشد از بروز بحران در تهران کاسته می شود.
