امروزه گسترش فناوريهاي اطلاعاتي و ارتباطي جوامع را به شدت اطلاعاتي كرده و از قرن كنوني به عنوان قرن انفجار اطلاعات نام برده شده است.
كارشناسان ميگويند امروزه فشار يك دكمه بر روي صفحه كليد كامپيوتر مي‌تواند به مراتب خطرناكتر از يك بمب باشد و اين دوره از عصر كنوني نه تنها تحولات بسياري را به خود ديده بلكه تحولات بي‌شماري را نيز در پي داشته است، چرا كه تازه‌هاي اين عرصه از صنايع بشري تأثيرات عميقي بر زندگي مردم داشته است.
اين فناوريها نقشها و الگوهاي اجتماعي و ساير كاركردها را متأثر از خود نموده و زندگي جديدي را حاكم و بر بسياري از ارتباطات سالم و ارزشهاي معنوي غالب گرديده است.
ارزشهاي اخلاقي، انساني و عاطفي و نهادههاي ملي و مذهبي رنگ باخته و ارتباطات در فضاهاي مجازي تعريف مي‌گردد.
برخي از اين شبكه‌هاي اجتماعي در اين روزها داراي مخاطبان بي‌شماري هستند كه در آنها اعضا با يكديگر ارتباطي مجازي برقرار كرده و در پاره اي از موارد اين روابط به محيط بيروني نيز سرايت مي‌کند كه منجر به روابط ناسالم و ارتكاب به جرائم و آسيبهاي اخلاقي مي‌شود.
آنچه بايد پذيرفت اينكه شبكه‌هاي اجتماعي امروزه در تلفن هاي همراه وجود دارد و به جرات مي‌توان گفت كيان و اصالت مقدسترين نهاد يعني خانواده كه وظايف بي‌شماري نظير تربيت نسل آينده دارد را هدف قرار داده‌اند.
تكنولوژي‌هايي كه در اين شبكه‌ها، با سرعت در حال گسترش هستند صرف نظر از فرصتها و مزيت هايي كه براي زندگي انسان ها دارند زمينه نقض حريم خصوصي و تخريب زندگي خانوادگي را در بسياري از موارد فراهم مي‌كنند.
ورود بي محاباي تکنولوژي بدون فرهنگ‌سازي آن باعث تخريب زندگي‌هاي خانوادگي شده است و از زماني که اينترنت به حوزه تلفنهاي همراه نيز وارد شده اين موضوع دو چندان شده است.
جوانان امروز از تلفنهاي همراه داراي سيستم‌هاي پيشرفته استفاده مي‌کنند که بخش وسيعي از آنها استفاده از اين گوشي ها را بيشتر به واسطه همان امکاناتش مي‌پسندند.
اين نرم‌افزار‌ها كه در واقع بخشي از آسيبهاي ورود اينترنت به تلفنهاي همراه هستند طبق ارزيابي كارشناسان، آسيب‌ها و پيامدهاي خطرناك خود را دارند كه هر روزه بيشتر از قبل رشد و توسعه مي‌يابند.
حوزه‌اي كه امروزه بيشتر از همه بايد به آن توجه كرد خطرات خاص اينترنت و ورود همين شبكه‌هاي اجتماعي به تلفن همراه است كه در اين وسيله فراگير و پراهميت زندگي اجتماعي به ويژه تلفنهاي داراي سيستم عامل اندرويد ديده مي‌شود.
تا چند سال پيش تلويزيون را عامل دورکردن اعضاي خانواده از يکديگر مي‌دانستند چرا که تلويزيون باعث شد افراد به جاي نگاه کردن به يکديگر به صفحه تلويزيون چشم بدوزند اما امروز اعضاي خانواده براي صدا کردن يکديگر پيامک مي‌زنند و يا درشبكه اجتماعي براي يکديگر پيام ارسال مي‌کنند و حتي همان زمان اندک تماشاي تلويزيون را نيز صرف گذراندن در اينترنت و شبکه‌هاي اجتماعي و يا استفاده از ابزارهاي ارتباطي نوين مي‌کنند كه مسبب گرايش به آسيبهاي اخلاقي و جرائم فضاي مجازي مي‌شود.
لذا با اين تفاسير و توجه به اين نكته كه امروزه تحولي گسترده در عرصه ارتباطات و اطلاع‌رساني در حال وقوع است كه چشم‌انداز كاملا متفاوتي از مفهوم و عملكرد تاثير رسانه در برابر پژوهشگران قرار داده، بسياري از كارشناسان نام تحول انقلابي را به زبان مي‌آورند كه در عرصه ارتباطات و شروع پارادايمي جديد در زندگي جوامع امروزي ديده مي‌شود.
بروز و ظهور تکنولوژي و فناوريهاي نوين ارتباطاتي در جوامع به همان اندازه که به عنوان فرصت مغتنم تلقي و تأثيرات مثبتي را به همراه دارد مي تواند به همان ميزان و شايد بيشتر جوامع را مورد تهديد قرار داده و تأثيرات منفي بر آنها مي‌گذارند.
ورود ابزارهاي ارتباطي به کشور ما نيز بخشي از همان تکنولوژي و ابزارهايي به شمار مي‌آيد که در گستره جهاني در حال وقوع است.
با توجه به نبود برخي راهکارها و پيش‌بيني‌ها و نحوه استفاده از اين فضاها چه بسا فرصتها و تهديدهايي كه استفاده از اين ابزارها را به مراتب با فراز و نشيب‌هايي همراه کرده است.
چه بخواهيم چه نخواهيم فضاهاي مجازي و شبکه‌هاي اجتماعي بوجود آمده و هر روز نيز در حال گسترش است از اين رو به نوعي بخش عظيمي از زندگي شخصي، کاري و حتي اجتماعي ما را فرا گرفته‌اند كه امروز ضرورت دارد به اين مقوله‌ها بيشتر توجه کرده تا فرهنگ، اخلاق و کرامت انساني و اسلامي در فضاهاي مجازي گسترش پيدا کند و اخلاق در فضاي مجازي نهادينه شود.
آينده‌پژوهي، آموزش، آسيب‌شناسي، توجه به نياز و سلايق جوانان و ايجاد فضاي تعامل و گفت‌و‌گو از مهمترين راهکارهاي کارشناسان براي نهادينه کردن اخلاق در فضاي مجازي و شبکه‌هاي اجتماعي عنوان مي‌شود.
معضل اخلاق در فضاي مجازي
با معضلي در جامعه به عنوان اخلاق در فضاي مجازي روبرو هستيم که البته اين موضوع جهاني است و از اين رو براي کشور ما اهميت مضاعف پيدا کرده است که به اصول اخلاقي در همه زمينه‌ها تاکيد داريم.
با توجه به آمار استفاده از فضاي مجازي و شبکه‌هاي اجتماعي، ايران بعد از فرانسه، آلمان و انگلستان به عنوان چهارمين کشور در استفاده از نرم‌افزارهاي مورد ذكر است.
لذا با تاکيد بر اينکه درباره چرايي استفاده بيش از حد از فضاي مجازي و اينکه چه خلاء‌هايي وجود دارد که جوانان و خانواده‌هاي ما را به استفاده از فضاها مي‌کشاند، بايد يک آسيب‌شناسي مناسب و دقيق صورت گيرد. هرچند نبايد خيلي اميدواربود و ادعا کرد که معضلات و مشکلات استفاده از فضاي مجازي بويژه استفاده از شبکه هاي اجتماعي و آنچه در اين فضا رخ مي‌دهد را يک شبه حل و فصل کنيم بلکه بايد بررسي کرد پشت اين اتفاقات چه واقعيات و نياتي نهفته است.
علاوه بر اين، پديده‌هاي تکنولوژيک آنقدر سريع و بي‌مقدمه وارد جوامع مي‌شوند که مردم را با شوک مواجه ساخته و از اين رو خيلي نمي‌توان پيش بيني کرد که چند ماه آينده چه اتفاقي رخ خواهد داد و چه تکنولوژي در راه است.
يكي از دلائل عمده‌ي اين بي‌اخلاقي‌ها و آسيبهاي فضاهاي مجازي اين است كه برخي افراد تصور مي کنند اين فضا بي‌هويت است بنابراين مي‌توان قانون‌گريز بود و ناهنجاري کرد در حالي که نام و تصوير فرد نشان ازهويت وي دارد.
از برترين ويژگي‌هايي که براي فناوري فضاي مجازي يا سايبر بر مي‌شمارند دسترسي فراوان، سريع و آسان با کم‌ترين هزينه و زمان به انواع مختلف اطلاعات و داده‌ها در زمينه‌هاي مختلف است.
در چنين شرايطي که بسياري از افراد وسازمان ها، امور شخصي خود را از طريق اين فناوري انجام مي دهند حريم خصوصي آنها مي تواند در دسترس همگان قرار گيرد و اين در حاليست که حريم خصوصي به عنوان يک ارزش اجتماعي مبتني بر اخلاق، طيف گسترده‌اي از نظام حقوقي و دستوري جوامع را شامل مي‌شود.
محو محدوده‌هاي سنتي بين فضاي عمومي و خصوصي باعث شکل‌گيري اين چالش شده به صورتي که هم فرد، هم خانواده و هم جامعه را در استفاده گسترده از فرصت‌هايي که اين فناوري به بشريت عرضه داشته، ناتوان و محتاط ساخته و آنان را با چالش جدي روبرو کرده است.
اين چالش‌ها در سه سطح فرد، خانواده و اجتماع بوده و حيطه جامعه هم خود در سه سطح ملي، منطقه‌اي و جهاني قابل بررسي است.
تهيه شده توسط اداره برآورداجتماعي معاونت اجتماعي فرماندهي انتظامي استان اصفهان
