افرادي كه مدام بدون تعيين كردن حد و مرز مشغول فعاليت‌هاي اينترنتي ميشوند و ساعت‌هاي زيادي را به اين ابزارها و وسايل اختصاص مي‌دهند، به نوعي درگير آسيب‌ها و پيامدهاي بعد از آن نيز ميشوند و اغلب به دليل بودن در اين فضاهاي مجازي فرصت‌هاي درست زندگي كردن را از دست داده و تمام دل‌مشغولي‌شان استفاده از همين ابزارها مي‌شود.
مواردي چون طلاق و فحشا و بالا رفتن آمار جرم و جنايت حاكی از رسوخ اين ابزار به زندگي امروزي است. با توجه به اينكه اغلب كاربران اين ابزارها جوانان و نوجوانان هستند و جذب اين وسايل امروزي ميشوند، بنابراين آسيب بيشتر در كمين اين افراد است و زودتر در دام اين پيامدها گرفتار ميشوند، از اين رو مي‌توان گفت يكي از اصلي‌ترين دلايل بروز مشكلات اجتماعي و خانوا دگي ورود بيش از حد به اين فضاهاست و كاربران اينترنتي بيش از هر فرد ديگري در اين جامعه در معرض آسيب‌ها قرار مي‌گيرند و زودتر مشكلات خانوادگي و اجتماعي را رقم مي‌زنند.
آسيب‌هاي مخرب شبكه‌هاي مجازي
يکي از بزرگترين مسائل اجتماعي که جوامع امروزي به آن مبتلا هستند، ضعف بنياد خانواده است. از آنجا که مشکلات خانواده‌ها به صورت نابهنجاريهاي اجتماعي بروز مي‌کند و مي‌تواند به عنوان عامل موثر در آسيب‌هاي اجتماعي محسوب شود، خانواده و سلامت آن از اهميت فوق‌العاده‌اي برخوردار است. صرف نظر از آمار و ارقام بالا و روزافزوني که در مسائلي مانند بالا رفتن سن ازدواج، طلاق، فرار از منزل، فحشا و ديگر مسائل خانوادگي وجود دارد، سرد شدن ارتباطات عاطفي و نارضايتي‌ها از زندگي خانوادگي است که باعث ناکامي‌ها و شکست‌هاي بزرگي در زندگي جوانان شده است.
اينها نشان از مشکلات عميقي در سطح خانواده دارد که به نوعي بايد ريشه‌يابي و درمان شوند. يکي از زمينه‌هاي اصلي در بروز مشکلات خانوادگي و اصولا نارضايتي از زندگي مشترک، فضاي مجازي است که تحت‌تاثير توليدات رسانه‌اي به وجود آمده و باعث شده سطح توقع و ارضاء از زندگي‌هاي مشترک را به‌خصوص در ميان نسل جوان بالا ببرد.
تحت‌تاثير اين فضا آنچه جوان بايد از زندگي مشترک انتظار داشته باشد، به نوعي تحريف مي‌شود. لذت و صميميتي که از برنامه‌ها و محتويات رسانه‌ها مانند فيلم‌ها و سريال‌ها در اذهان جوانان نقش مي‌بندد تا حد بسيار زيادي در زندگي طبيعي قابل دستيابي نخواهد بود و اين مي‌تواند تبعات زيانباري براي آينده جوانان به همراه داشته باشد.
از زمانيکه اينترنت وارد فضاى زندگي انسان شده تا به امروز، با وجود تمام محاسن و مزاياى آن، يک‌سرى دغدغه‌ها و نگرانيهايي را بر خانوا ده‌ها تحميل كرده است. به دليل ويژگيهاي خاص فضاي مجازي و نو بودن اين پديده، بسياري از والدين فرصت، امكان يا توان كافي براي شناخت دقيق اين فضا و كاربردهاي آن را به دست نياورده‌اند و عدم آشنايي مناسب آنها با اين فضا و در مقابل استفاده روزمره نوجوانان و جوانان و حتي كودكان از اين فضا باعث شده است يك فضاي محرمانه و خصوصي در داخل خانه براي فرزندان ايجاد شود و آنها بدون دغدغه و بدون احساس وجود ناظر بيروني به سايت‌هاي مختلف در اين فضا دسترسي يافته و بعضا به دليل ويژگيهاي سني، شخصيتي و كنجكاويهاي خود متاثر از فضاهاي ناسالم موجود در اينترنت مي‌شود.
ظهور تکنولوژي‌هاي نوين ارتباطي در عصر حاضر همراه تحولاتي که در فضاي مجازي به وجود آمده است، بسياري از کارکردهاي خانواده‌ها را دچار اختلال کرده است. در مباحث آسيب‌شناختي نهاد خانواده، يکي از محورهاى مهم، بررسي آسيبهاى ناشي از تحولات خانواده است؛ تحولاتي که خود منشأ بروز دگرگونيهايي عميق و اساسى در نوع روابط و ارزش‌هاى خانوادگى به شمار مي‌رود. بسيارى از اين تحولات و دگرگونى‌ها از بيرون بر خانواده تحميل مى‌شود.
نسل جديدي از ارتباطات
فضاي مجازي نسل جديدي از فضاي روابط اجتماعي هستند که با اينکه قدمت زيادي ندارد، توانسته‌اند به خوبي در زندگي مردم جا باز کنند. مردم بسياري در سنين مختلف و از گروه‌هاي اجتماعي متفاوت در فضاي مجازي کنار هم آمده‌اند و از فاصله‌هاي بسيار دور در دنياي واقعي از اين طريق با هم ارتباط برقرار مي‌کنند. امروزه روش‌هاي ارتباطي با ديگران از طريق اينترنت افزايش يافته است. پست الکترونيک، پيام‌هاي کوتاه، چت‌روم‌ها، وب‌پايگاه‌ها و بازي‌ها، روش‌هايي براي گسترش و حفظ روابط اجتماعي شده‌اند.
يکي از کاربر‌دهاي اصلي اينترنت، برقراري ارتباط اجتماعي با ديگران است. شبکه‌هاي دوست‌يابي در کشور ما به سرعت در ميان خانواده‌هاي ايراني محبوب شده است و ايرانيها رتبه سوم را در اين شبکه‌ها کسب کرده‌اند. فرهنگ رسانه‌اي اينترنت، فضاي ذهني افراد را اشغال کرده است.
بروز آسيب‌هاي نوظهور مي‌تواند زمينه‌ساز نوع جديدي از آسيب‌هاي اجتماعي و رواني باشد، به همين دليل برنامه‌ريزي براي شناسايي، پيشگيري و كاهش آسيب‌هاي نوظهور لازم و ضروري است و آسيب‌هاي نوظهور، آسيب‌هاي مرتبط با فن‌آوري‌هاي جديد است كه آسيب‌هاي ناشي از استفاده از ماهواره، بازي‌هاي رايانه‌اي، تلفن همراه و اينترنت مي‌توانند در اين مجموعه قرار گيرد.
ورود اينترنت در حوزه خانواده موجب تغيير نظام ارزشي در خانوا ده‌ها مي‌شود. در يک مطالعه تجربي نشان داده شد استفاده جوانان از اينترنت موجب کاهش ارزش‌هاي خانواده شده است، زيرا اينترنت به دليل تسهيل ايجاد روابط دوستانه و عاشقانه، در زمينه‌هاي غيراخلاقي بسيار مورد توجه قرار گرفته، تا جايي که اينترنت موجب سهولت خيانت در روابط زناشويي و ايجاد روابط نامشروع مي‌شود. امروزه سرعت تکنولوژي شکاف بين نسل فرزندان و والدين‌شان را بسط داده است. امروزه اينترنت در زندگي اجتماعي، جاي دوستان و نز ديکان را گرفته و در حقيقت جايگزين روابط دوستانه و فاميلي شده است، زيرا فرد ديگر فعاليت‌هاي اجتماعي خود را کنار گذاشته و به فعاليت‌هاي فردي روي مي‌آورد.
دستيابي به محيط‌هاي مجازي جهت توسعه روابط اجتماعي بيشتر هميشه مستلزم ارائه اطلاعات مثبت و آموزنده نيست، بلکه در بسياري از موارد ديد‌ه شده اين تکنولوژي در بدترين شکل خود مورد استفاده قرار گرفته است و به جاي رد و بدل كردن اطلاعات مفيد و دانش‌افزا، به مکاني جهت گسترش ايده‌هاي نادرست و راهبرد‌هاي مخدوش کننده و ابزارهاي تمسخر و تکذيب‌کننده ارزشها مبدل شده است که اين مکان نه تنها منجر به اتلاف وقت براي مخاطبان، بلکه رشد ذهني آنها را نيز متوقف كرده و در برخي موارد حتي نقش منفي را ايفا مي‌كند، لذا موجبات اشاعه کج‌فهمي‌هاي فرهنگي و ضدارزش‌هاي انساني را فراهم مي‌كند.
به منظور پيشگيري و كاهش آسيب‌هاي اجتماعي در فضاي مجازي راهكارهايي مطرح شده‌اند كه در صورت اجراي به‌موقع و مناسب مي‌توانند ثمربخش واقع شوند. با توجه به اينکه بيشتر استفاده کنندگان از فضاي مجازي خانواده‌ها هستند، ضروري است براي کاهش پيامدهاي آن فرهنگ‌سازي‌هاي لازم اعمال شود، لذا مي‌توان با برگزاري جلسات آموزشي به منظور آشنا کردن و اطلاع‌رساني به والدين در مورد فن‌آوري‌هاي جديد بويژه اينترنت و شبكه‌هاي اجتماعي مجازي بر اطلاعات خانواده‌ها افزود، همچنين تشويق خانواده‌ها به شرکت در فعاليت‌هاي اجتماعي و تقويت اينگونه رفتارها.
از سويي تاکيد بر روش‌هاي گذران اوقات فراغت از طريق جايگزيني برنامه‌هاي سالم مانند تفريحات سالم، گذراندن وقت در دل طبيعت، بهره‌گيري از فعاليت‌هاي ورزشي، مسافرت و... مي‌تواند عامل موثري جهت پيشگيري از پناه بردن به فضاهاي مجازي شده و نقش اين فضاها را در آسيب رساندن به شالوده خانوادگي مي‌کاهد. همچنين کنترل بيشتر والدين نسبت به فضاهاي مجازي که فرزندان خانواده در آن سير مي‌کنند، از اهميت بالايي برخوردار هستند.
تهيه شده در اداره برآورد اجتماعي و افكارسنجي معاونت اجتماعي فرماندهي انتظامي استان اصفهان
