احتساب - کیاست – هادی صداقت - وقتی افراد از محل زندگی خود جهت رسیدن به اهدافشان که این اهداف می تواند سیاسی، اقتصادی، دینی، تحصیلی و… باشد، خارج می شوند اما پس از مدتی مجدد به محل زندگی خود برمی گردند به این عمل مهاجرت معکوس گفته می شود. در واقع افراد برای اینکه بر مشکلات زندگی و کاری و تحصیلی خود غلبه کنند مهاجرت می کنند و قطعا شما کسانی را می شناسید که قید محل زندگی پُرخاطره خود را می زنند و به مناطق دیگر مهاجرت می کنند.
مهاجرت معکوس چیست؟
افراد به دلایل مختلفی مهاجرت می کنند که این دلایل میتواند اختیاری و یا اجباری باشند. مهاجرت معکوس در کشور ما معمولا به صورت مهاجرت افراد از روستاها یا شهرستان ها به شهر های اصلی است که در ایران بیشتر مهاجرت افراد به صورت دایمی از روستاها به شهرهای کوچک و بزرگ است؛ امروزه این حرکت یک سویه مهاجرت مردم از روستاها به شهرها تغییر کرده و به صورت مهاجرت معکوس شکل گرفته شده است. در سطح بین المللی مهاجرت معکوس معمولا به صورت بازگشت افراد به وطن اصلیشان می باشد.
در واقع مهاجرت معکوس در نوع خود یک پدیده خوب است که امروزه به شدت افزایش پیدا کرده است اما کاملا روشن است که این نوع مهاجرت روند موقتی خواهد داشت مگر اینکه مسوولان دولتی راه حلی برای بهبود شرایط زندگی در روستاها و شهرهای کوچک پیدا کنند. مهاجرت معکوس یک عمل پیچیده و دشوار است که شرایط زمانی، فرهنگی و اقتصادی در آن دخیل است.
اما داستان مهاجرت معکوس هنوز در کشور ما به درستی جا نیفتاده است. در شهر های بزرگ ایران جمعیت به شدت افزایش پیدا کرده است که این به معضلی جدید در مدیریت کشوری تبدیل شده است که باید راه حل آن را پیدا کرد.
راه حل مناسب برای کاهش مهاجرت معکوس
در کشور ما دولت به منظور جلوگیری از عمل مهاجرت افراد به شهرهای دیگر درصدد اجرای برنامه توسعه روستاها، شهرستان ها، حمایت از فعالیت کشاورزان، گسترش شغل های سنتی، گسترش بیمه و… شد. در واقع دولت با اجرای طرح های برنامه ریزی راهبردی، اجرای برنامه های تعیین شده و سیاست گذاری های اصولی باعث برابری تقریبا نسبی بین مناطق مختلف کشور شده است.
در این راستا درآمد کشاورزان افزایش پیدا کرده و شرایط روستا ها و شهرستان ها از هر نظر ارتقا پیدا کرده است. طی این برنامه ریزی دولت از گسترش کشاورزی صنعتی و تولیدات صنایع دستی مناطق مختلف جغرافیای کشور ایران حمایت کرده است. در سال ۸۹ مقام معظم رهبری و رئیس جمهور آن زمان بیان کردند: “زندگی کردن را برای مردم باید آسان کرد، این یک سرفصل مهم است که اگر چنانچه انسان این را باز کند، خواهیم دید بسیاری از خواسته های اقتصادی، بسیاری از کارکردهای مربوط به دولت، همچون دولت الکترونیک، تا برسیم به مساله فعال کردن روستاها، جلوگیری از مهاجرت، اینها همه اش تحت همین عنوانِ آسان کردن زندگی برای مردم است.”
در واقع آسان کردن زندگی در روستاها و استان های کشور باعث افزایش عمل مهاجرت معکوس می شود. مساله بعدی که مورد توجه قرار می گیرد مربوط به مبحث اطلاعات، تکنولوژی و ارتباطات است که باید در مناطق مختلف زیرساخت داشته باشد چراکه اکثریت دلایل مهاجرت به مبحث تکنولوژی و اموزش مربوط می شود.
دلایل مهاجرت معکوس
امروزه به دلیل شرایط پیچیده زندگی در شهرهای بزرگ، افراد زیادی مهاجرت معکوس انجام می دهند و یا به شهرهای کوچک تر مهاجرت می کنند. برای مثال همانطور که می دانید هزینه زندگی در شهرهای بزرگ بسیار بیشتر از شهرهای کوچک یا روستاها است و همچنین شرایط محیطی، آب و هوایی، سلامت روحی و روانی در روستاها و شهرهای کوچک بسیار بهتر و مطلوب تر است.
افرادی نیز هستند که به روستاها یا محله های اطراف شهر خود می روند و خانه ای می خرند تا اوقات فراغت خود را آنجا سپری کنند. بیشتر این مهاجرت ها ۸ الی ۱۳ سال پیش انجام شده اند که اکثریت آنها بیش از ۵٠ سال سن دارند. حدود ۹٠ درصد این افراد دارای مدرک لیسانس یا کمتر از لیسانس هستند و تقریبا ۱٠ درصد آن ها خانم اند. البته در بعضی مهاجرت ها مشکلاتی از جمله اختلاف بین ساکنین آن محل با مهاجران تازه وارد ایجاد می شود. این مشکلات میتواند به دلیل تفاوت های اجتماعی، فرهنگی، سبک زندگی، نژاد پرستی و… باشد چراکه ممکن است افراد مهاجر با ساکنان اصلی آن شهر تفاوت های زیادی داشته باشند که در این شرایط سازگاری افراد با یکدیگر سخت است.
البته که این موضوع کاملا ۲ طرفه است و وجود مهاجران باعث تاثیرگذاری در فرهنگ کلی جامعه می شود. بنابراین این شرایط به یک مدیریت اصولی نیاز دارد هرچند که این کار بسیار دشوار است و به صورت ۱۰۰ درصدی مشکلات را برطرف نمی کند.
امروزه به دلیل شرایط پیچیده زندگی در شهرهای بزرگ، افراد زیادی مهاجرت معکوس انجام می دهند و یا به شهرهای کوچک تر مهاجرت می کنند. برای مثال همانطور که می دانید هزینه زندگی در شهرهای بزرگ بسیار بیشتر از شهرهای کوچک یا روستاها است و اصلی ترین دلیل مهاجرت معکوس افراد، شرایط اقتصادی است.
همچنین شرایط محیطی، آب و هوایی، آلودگی، ترافیک، سلامت روحی و روانی در روستاها و شهرهای کوچک بسیار بهتر و مطلوب تر است. افرادی هم هستند که محل زندگی اصلیشان و به نوعی محل سکونت آبا و اجدادیشان که تهران و یا کلانشهرهای دیگر است را ترک کرده و به شهرهای کوچک تر پناه می برند. شهر تهران که جزو مهاجر پذیر ترین شهرهای ایران بوده، رفته رفته دارد به یک شهر مهاجرفرست تبدیل می شود؛ هرچند که سرعت این اتفاق کم است اما در آینده ای نزدیک به وضوح شاهد تغییرات آن خواهیم بود.
مهاجرت معکوس در ایران
بر اساس آمار در ایران حدود ۶۵ درصد مردم ساکن کلان شهرها هستند بنابراین این شهرها جمعیت به شدت زیادی دارند که گاهی با مشکل کمبود عرضه زمین مواجه اند. شهر تهران که جزو پر جمعیت ترین شهرهای ایران می باشد دارای جذب ۳۱ درصدی مهاجران است و تعداد ورود افرادی که وارد این شهر می شوند بیش از کسانی ست که از آن خارج شده اند. بعد از تهران استان هایی که جذب بالای مهاجرت دارند استان مرکزی، حاشیه تهران، اصفهان و آذر بایجان شرقی هستند. اولین موردی که مهاجرانی که به تهران می آیند بیان می کنند این است که دلیل مهاجرت آن ها بیشتر تحصیل و کار مناسب می باشد. همانطور که می دانید مناطقی که دارای خاک حاصل خیز هستند در کشور ما محدودند و کلانشهر ها ابتدا روی خاک های حاصل خیز ساخته شدند که به شکل روستا بودند و رفته رفته با رشد جمعیت این روستاها، به شهرهای امروزی تبدیل شدند.
جمع بندی
پس متوجه شدیم که مهاجرت معکوس در نوع خود پدیده مثبتی است که در ایران در حال افزایش است. این پدیده باعث کاهش مشکلات جامعه شهری می شود و از طرفی آبادی و رشد شهرهای کوچک و روستاها را به همراه دارد که این موضوع باعث برقراری تعادل و عدالت در مناطق مختلف جغرافیایی ایران می شود. مهاجرت معکوس اکثرا در شهرستان های برتر ایران اتفاق می افتد. در پایان ذکر این نکته نسبت به مسوولین ضروری است که؛ روستاها را دریابید .
