احتساب - کیاست – گروه صنعت - یکی از مهم ترین چالش های آبی شهر اصفهان، کمبود بارندگی های سالیانه و کاهش حجم منابع آبی شهر اصفهان در سال های اخیر بوده است. رشد جمعیت، گسترش شهر نشینی، افزایش سطح رفاه و فرهنگ زندگی مردم، توسعه کشاورزی و صنایع سبب افزایش تقاضای آب شده است. مصرف بی رویه و بی جا امری غیرعقلایی است و در اسلام تاکید فراوان در جلوگیری از اسراف شده است تا جایی کهوزارت نیرو از کاهش ۱۲ میلیارد لیتری ذخایر آب تجدیدشونده کشور خبر داده است.توجه به اینگونه اصول و شاخص ها در استان اصفهان، با طرح آموزش به روستاییان با محوریت مصرف بهینه آب در راستای یکی از اقدامات فرهنگی اداره آب و فاضلاب استان اصفهان، انجام پذیرفته است. این طرح، با سرعت و دقت بیشتری از سوی اداره آب و فاضلاب استان به دلیل یکپارچه سازی شرکت های آبفای شهری و روستایی در جهت خدمات رسانی بیشتر در حوزه روستایی و بخش مرکزی استان اصفهان است. این برنامه در طول یک ماه، دو مرتبه و در روزهای سه شنبه برگزار می گردد و از آن به نام سه شنبه های آبی یاد می گردد. هدف از اجرای این برنامه، آموزش مدیریت مصرف آب به روستاییان است. این نوع برنامه ها می تواند در افزایش آگاهی و اهمیت استفاده از آب و کمبود منابع آبی در سطح شهرستان و روستاهای اطراف استان اصفهان، بسیار موثر بوده و به صورت هدفمند با ارایه چنین برنامه هایی، شهروندان در سیستم مدیریت شهری خود دخالت غیرمستقیم دارند.
این نوع برنامه ها از آن جهت حائز اهمیت هستند که از زمان اجرای چنین طرحی، مصرف آب روستاییان منطقه کراج و برآان، مدیریت شده است؛ البته قبل از آن هم برنامه های فنی- فرهنگی وجود داشته است که در صرفه جویی منابع آبی کمک شایانی کرده است. برای نمونه در یکی از روستاهای استان اصفهان واقع در بخش مرکزی، با راه اندازی سیستم تله متری و شبکه توزیع 12 کیلومتری، در جهت توزیع عادلانه آب، مخزن 150 مترمکعبی و شبکه توزیع آب به صورت آنلاین از طریق سیستم تله متری بررسی و کنترل می شود. سرانه مصرف آب در این روستا با نام روستای دشتی، 190 لیتر در شبانه روز است. یعنی به ازای هر نفر در طول شبانه روز، 190 لیتر آب مصرف می شود در حالیکه، سرانه مصرف آب در استان اصفهان، 150 لیتر می باشد.
در طول فصول مختلف سال، وضعیت بارندگی در استان اصفهان متفاوت است و فصول سرد به دلیل بارندگی و شرایط جوی متفاوت نسبت به فصول گرم و استفاده کمتر از وسایل سرمایشی در فصول سرد سال، مصرف آب نیز متفاوت است. با توجه به این موضوع، مصرف آبی در محیط شهری و روستایی نیز با توجه به شرایط محیطی و اشتغال افراد روستا در حوزه دامپروری، زراعی و باغی نسبت به محیط شهری متفاوت است و از این رو نمی توان این دو را با یکدیگر مقایسه کرد. با توجه به این موضوع، در روستای دشتی اقدامات فرهنگی بسیاری مد نظر است که یکی از این موارد برنامه سه شنبه شادآبی است. در همین راستا، همکاری میانبخشی سازمان آب و فاضلاب روستا و شورای بخش مرکزی روستای دشتی با یکدیگر در جهت تامین پایدار آب شرب این روستا انجام پذیرفته است.
یکی از مشکلات روستای دشتی در بخش آب شرب، زیرساخت های فرسوده و یا بعضا قدیمی در این روستا است که در طول سال بر مقدار سرانه مصرف آب خانگی اثرگذار بوده و صرفه جویی مصرف آب را کاهش می دهد. به همین جهت، با همکاری دهیاری و اداره آب و فاضلاب روستای بخش مرکزی استان، اولویت همکاری لازم در دستور کار قرار گرفته است. به همین منظور، دهیاری در این بخش با استفاده از اولویت بندی زیرساختی در جهت کاهش هدر رفت آب، اقداماتی به منظور تعویض انشعابات و شبکه فرسوده این روستا نموده انجام داده است. همکاری میان دهیاری و اداره آب و فاضلاب نشان دهنده اهمیت ارتباطات مدیریتی بین سازمانی است. چیزی که شاید کمتر در میان مدیریت منفعل و ساختارگرا دیده می شود. اداره آب و فاضلاب نیز با نهایت همکاری با سایر نهادها نسبت به ارزشگذاری منابع آبی و حفاظت از آن، پیش قدم شده است و در این راستا تلاش می کند.
یکی از مهم ترین برنامه های وزارت نیرو در راستای کاهش هزینه های خانوارهای ایرانی به منظور تشویق آن ها به استفاده از الگوی صحیح مصرف، طرح رایگان شدن آب برای مشترکین کم مصرف بوده است. در این طرح که الگوی مصرف آب برای مناطق سردسیر ۱۳ مترمکعب و برای مناطق گرم ۱۸ مترمکعب به ازای هر نفر و متوسط مصرف ۱۵ مترمکعب برای کل کشور در نظر گرفته شده، چنانچه هر مشترک به میزان یک سوم الگوی مصرف، آب مصرف کند، مشمول تخفیف 100 درصدی می شود. با توجه به این موضوع، شرکت آب و فاضلاب منطقه ای در روستای دشتی منطقه کراج و براآن، برخی از مردم این منطقه را به رعایت الگوی مصرف بهینه آب تشویق کرده اند. درحال حاضر در کشورهای توسعه یافته جهان از سیستم‌های نوین آبیاری مانند آبیاری تحت فشار، آبیاری قطره‌ای، آبیاری بارانی و غیره استفاده می‌شود یا کشت و تولید در سیستم‌های گلخانه‌ای انجام می‌گیرد که نحوه استفاده صحیح از سیستم های نوین آبیاری و توجه به آب باران و آبیاری قطره ای، هم سو و هم جهت با اهداف اداره آب و فاضلاب استان اصفهان بوده است؛ کما اینکه در سال های اخیر اداره آب و فاضلاب نسبت به اهمیت این موضوع در سطح استان و یا در سطح کشور، ارزش قایل شده است.
در راستای اقدام در جهت استفاده بهینه از آب این روستا و صرفه جویی آب توسط ساکنان این منطقه، روش های نوین آبیاری توسط دفتر مطالعات و بررسی فنی آب شرکت آبفا استان اصفهان به ساکنان آموزش داده شده و در طی این صحبت ها و آموزش های شهروندی در خصوص آبیاری نوین با استفاده از آبشخورهای اتوماتیک در زمینه دامداری و یا کشاورزی، تفاوت این نوع آبیاری ها با آبیاری های سنتی و آبخشورهای سنتی توضیح داده شده است. بحث استفاده از آب چاه به جای آب شرب روستا نیز از دیگر موضوعاتی بود، که توسط کارشناسان به آن پرداخته شد.نمونه اینگونه فعالیت ها را می توان در کشورهای پیشرفته ای نظیر ایالات کالیفرنیای آمریکا جستجو کرد. در ایالت کالیفرنیای آمریکا تا جایی پیش رفته که افرادی با عنوان «پلیس آب» به‌منظور فرهنگ‌سازی به منازل شهروندان کالیفرنیایی مراجعه کرده و آنها را از خطرات کمبود آب، مصرف صحیح آب و راه‌حل‌هایی علیه هدررفت آب آگاه می‌کنند. در کنار آن مسوولان این ایالت از راهکار جالبی برای جلوگیری از تبخیر آب مخزن «سیلمار» در کالیفرنیا استفاده کرده‌اند؛ آنان ۹۶ میلیون توپ سیاه پلاستیکی را روی این مخزن رها کرده‌اند. توپ‌های تیره‌رنگ به شکلی طراحی شده‌اند که نه‌تنها آب را از هر گونه آلودگی حفظ می‌کنند بلکه مانع از تبخیر آن نیز می‌شوند. این توپ‌‌ها به‌سادگی روی سطح آب شناور شده و از تابش پرتوهای خورشید جلوگیری می‌کنند. در حقیقت مجموعه اقداماتی که تا کنون در کشور در ارتباط با تامین آب انجام شده، عمدتا در زمینه مدیریت تولید و عرضه آب بوده و کمتر به مصرف توجه گردیده است. هدف از مطالعات مدیریت مصرف آب، شناسایی و معرفی روش های مختلف و مناسب، جهت کنترل مصرف آب و استفاده بهینه از آن بوده است که از سوی اداره آب و فاضلاب و شرکت آبفا استان اصفهان در حال انجام است.
از دیگر اقدامات شرکت آبفا اداره آب و فاضلاب در بحث فرهنگ استفاده از آب، خانه فرهنگ آب در سطح استان بوده است که از سال 1395، ده ها هزار نفر از دانش آموزان در سطح مدارس استان، نسبت به مصرف صحیح آب آموزش دیده اند. ادامه روند خشکسالی در استان اصفهان و کمبود منابع آب اقدامات مستمر فعالیت‌هایی پیرامون فرهنگ سازی مصرف بهینه آب یکی از مهمترین اولویت های شرکت آبفا استان اصفهان بوده که تاکنون اقداماتی انجام شده و در آینده کمیت و کیفیت آن ها افزایش می یابد. آموزش از طریق تئاتر و کارگاه های تئوری و عملی با استفاده از اسباب بازی، خمیربازی، کاغذ رنگی، گراف، شعر، قصه، موسیقی و غیره برای دانش آموزان از دیگر فعالیت های آموزشی اداره آب و فاضلاب بوده است. برای کلیه دانش آموزان کارت حامیان آب دانش آموزی تهیه شده و کلیه دانش آموزان موظف خواهند بود در محیط مدرسه، جامعه و خانواده در صورت مشاهده هدر رفت آب، چگونگی راههای مصرف بهینه آب را به افرادی که آب را درست مصرف نمی کنند آموزش دهند. اینگونه اقدامات از سوی اداره آب و فاضلاب استان، سبب افزایش خلاقیت، نوآوری و توجه بیشتر دانش آموزان به مساله آب می شود. بیشترین تاثیر در یک جامعه از طریق آموزش اتفاق می افتد که اداره آب و فاضلاب استان با علم نسبت به این موضوع، به آموزش نحوه استفاده صحیح از منابع آبی به کودکان از سنین پایین تر اهتمام ورزیده و سبب رشد نسلی آموزش دیده در زمینه منابع آبی است. موضوعی که بایستی مورد توجه وزارت آموزش و پرورش قرار می گرفت و در کتاب های درسی همواره نسبت به این موضوع، اشاره می شد که با تصمیم صحیح اداره آب و فاضلاب و همت مدیران آن به بهای حفظ آب و این طلای گران بها، مدیریت و برنامه ریزی شده است.
باتوجه به اینکه ماه های گرم سال پیش رو است و بحران بیماری کرونا به خانه نشینی بسیاری از افراد در سطح استان اصفهان دامن زده، بحران کم آبی در مناطق مرکزی کشور به ویژه شهر اصفهان، نمایان تر شده که اداره آب و فاضلاب استان، توصیه به استفاده از تجهیزاتی شامل آبفشان(پرلاتور) روپیچ و توپیچ قابل استفاده در آشپزخانه و دستشویی و سردوش متحرک جهت جلوگیری از اسراف آب، کرده است. اینگونه اقدامات، تاثیر به‌سزایی در مصرف آب شرب شهر و استان اصفهان خواهد داشت و بدون شک می تواند زمینه ساز اصلاح الگوی مصرف آب در مرور زمان باشد. تاکنون ۹۶۰ روستای استان اصفهان به شبکه آبفار متصل هستند و سایرین با استفاده از تانکرهای آبرسان به صورت سیار از خدمات در زمینه آب آشامیدنی بهره‌مند می‌شوند که این نشان از توجه جدی اداره آب و فاضلاب استان به مقوله فرهنگ و آموزش صحیح استفاده از آب و مقوله کم آبی دارد و کاهش بیشتر منابع آبی در فصل گرم سال را نمایان می سازد.
