بررسي علل و انگيزه هاي گرايش به مواد مخدر

امروزه مصرف مواد مخدر بعنوان يکي از مشکلات اصلي مطرح است، اعتياد ضمن اينکه تاثير فراواني بر فرد دارد، تبعات منفي و هزينه هاي زيادي را متحمل خانواده و جامعه مي کند، پس راه هاي پيشگيري از اعتياد مخصوصا از سنين پايين مي توا ند سد محکمي در مقابل بسياري از مشکلات ناشي از مصرف مواد مخدر باشد زيرا مصرف مواد مخدر و اعتياد به آن خطرناکترين پديده اجتماعي امروزه محسوب مي شود که جز تباهي، نابودي، پشيماني و مرگ چيزي ديگر را به دنبال نخواهد داشت. همچنين عوامل فردي، بين فردي و محيطي جزء عوامل مخاطره آميز مصرف مواد است که به شرح ذيل مي باشد:

نوجواني: نوجواني دوره انتقال از کودکي به بزرگسالي است که همزمان با کسب هويت فردي و اجتماعي مي باشد. در اين دوره ميل به استقلال و مخالفت با والدين به اوج مي رسد و نوجوان براي اثبات بلوغ و فرديت خود ارزشهاي خانواده را زير سوال مي برد و سعي در ايجاد و تحليل ارزشهاي جديد خود دارد. مجموع اين عوامل علاوه بر حس کنجکاوي و نياز به تحرک، تنوع و هيجان احتمال دارد فرد را مستعد مصرف مواد کند .

نگرش مثبت به مواد: افرادي که نگرش يا باورهاي مثبت و يا خنثي به مواد مخدر دارند، احتمال مصرف و اعتيادشان بيشتر از کساني است که نگرش منفي دارند.اين نگرش هاي مثبت معمولا عبارتند از کسب بزرگي، رفع درد هاي جسمي و خستگي، کسب آرامش رواني، توانايي مصرف مواد بدون ابتلا به اعتياد .

موقعيت مخاطره آميز: بعضي از نوجوانان و جوانان در موقعيتها و شرايطي قرار دارند که آنان را در معرض خطر مصرف مواد قرار مي دهد که مهمترين اين موقعيتها عبارند از :

در معرض خشونت قرار گرفتن در دوران کودکي و نوجواني، ترک تحصيل، بي سرپرستي يا بي خانماني، فرار از خانه، ابتلا به بيماريها و يا درد هاي مزمن، حوادثي مانند از دست دادن نزديکان يا بلاياي طبيعي ناگهاني و ... که در اين حالت فرد براي کاهش درد و رنج و انطباق با آن از مواد استفاده مي کند .

عوامل بين فردي و محيطي

خانواده: خانواده اولين مکان رشد شخصيت، باورها و الگوهاي رفتاري فرد است، خانواده علاوه بر اينکه، محل حفظ و رشد افراد و کمک به کاهش استرس است، منبعي براي تنش و اختلال نيز مي باشد. ناآگاهي والدين، ارتباط ضعيف با فرزندان، فقدان انضباط در خانواده، خانواده متشنج يا آشفته و از هم گسيخته احتمال ارتکاب به انواع بزهکاريها مانند سوء مصرف مواد را افزايش مي دهد همچنين والديني که مصرف کننده مواد هستند باعث مي شوند تا فرزندان با الگوبرداري از رفتار آنان مصرف مواد را يک رفتار بهنجار تلقي و رفتار مشابهي پيشه کنند.

دوستان: ارتباط و دوستي با همسالان مبتلا به سوء مصرف مواد، عامل مستعد کننده قوي براي ابتلاي نوجوانان به مواد است. مصرف کنندگان مواد براي گرفتن تائيد رفتار خود از دوستان سعي مي کنند آنان را وادار به همراهي با خود کنند. گروه همسالان به خصوص در شروع مصرف بسيار موثر هستند. بعضي از دوستيها صرفا حول اين موضوع شکل مي گيرد. هرچند پيوند فرد با خانواده، مدرسه و اجتماعات سالم کمتر باشد، احتمال پيوند او با اين گروه ها بيشتر مي شود.

محيط زندگي: موارد بسياري در محيط زندگي مي تواند موجب گرايش افراد به مصرف مواد شود فقدان ارزش هاي مذهبي و اخلاقي، شيوع خشونت و اعمال خلاف، فراواني مشاغل کاذب از جمله اين عوامل هستند.

داشتن يک خانواده سالم کمک بسيار بزرگي براي اعضاي خانواده است زيرا در محيط هاي پرتنش نمي توان از يکديگر توقع داشت که از بهداشت و سلامت روان خوبي برخودار باشند.

نشانه هاي روانشناختي و رفتاري در معتادان

الف: مراحل اوليه اعتياد

1. استفاده از عطريات و ادکلن به منظور از بين بردن بوي مواد مخدر

2. سعي در خوش رفتاري و بذله گويي با اطرافيان

3. احتياط افراطي گريز از مقابله با مشکلات

4. تمايل به گذراندن ساعاتي به دور از اطرافيان

ب: مرحله پيشرفته اعتياد

1. گوشه گيري و گريه هاي شبانه

2. استعمال دارو هاي روان گردان و آرام بخش

3. وجود دوره هاي بيقراري، تحريک پذيري، عصبانيت و اضطراب

4. وجود وسائل استفاده از مواد مخدر در ميان وسايل شخصي او ( انواع سرنگ، قاشق چايخوري و ...)

5. تغيير در ساعات خواب ( دير خوابيدن در شب، دير بيدار شدن در صبح )

6. افزايش هزينه هاي شخصي و دريافت پول به بهانه هاي مختلف و مفقود شدن پول و اشياء داخل خانه

7. رفتارهاي مشکوک از قبيل: بستن در اتاق به مدت طولاني، بي علاقگي به تحصيل، تاخير ها و غيبتهاي غيرموجه و ...

نشانه ها و علائم ظاهري و جسماني مصرف مواد:

1. تغييرات جسماني و از ميان رفتن شرايط مطلوب سلامت جسماني: افزايش و يا کاهش اشتها، سرماخوردگي هاي پي در پي

2. قرمز و خون آلود بودن کره چشمها

3. فرو رفتن گونه ها

4. کبودي و تيره بودن لبها

5. کشيده و شل شدن تار هاي صوتي

توصيه هايي به والدين و جوانان در مورد پيشگيري از اعتياد:

1. نظارت نامحسوس بر شرکت نوجوانان و جوانان در مهماني هاي شبانه

2. تقويت اعتماد به نفس و همچنين شناسايي عواملي که موجب خود کم بيني فرزندان مي شود

3. واقعيت ها را به فرزندان منتقل کنيد، نه آنچه را که مورد نظر خودتان است

4. در فرزندان خود ارزشهاي ديني را تقويت کنيد

5. فرزندان خود را به ورزش و تفريحات سالم تشويق کنيد

6. در صورت بيکاري فرزندانتان تلاش کنيد شغلي مناسب براي وي پيدا کنيد

7. تقويت توانايي دادن پاسخ منفي به اولين پيشنهاد غير منطقي

8. کنترل و نظارت والدين از روي خير خواهي آنان باشد

9. شنونده خوبي باشيم و از قبول اين واقعيت که ممکن است اشتباه کرده باشيم، نترسيم

10. والدين خير خواه ترين دوستان ما هستند هنگام تصميم گيري در مورد مسائل فردي و اجتماعي با آنان مشورت کنيم.

سرهنگ جهانگير كريمي

معاون اجتماعي فرماندهي انتظامي استان اصفهان