گام بلند فولاد مبارکه در حفظ محیط زیست

احتساب - کیاست – گروه صنعت - امروزه در عصر صنعت و رقابت صنایع بزرگ که تولید و مصرف فولاد با حفاظت از شاخصه‌های زیست محیطی جزو ارکان اصلی توسعه پایدار است؛ شرکت فولاد مبارکه اصفهان به‌عنوان بزرگترین مجتمع صنعتی و بنگاه‌ بزرگ اقتصادی در خط مقدم جبهه اقتصاد کشور توانسته از همان زمان کلنگ‌زنی با بکارگیری بهینه مواداولیه در جهت افزایش بهره‌وری تولید با حفظ و صیانت بقای محیط زیست همواره گام‌های پایداری را پیش‌روی مسوولیت خطیر اجتماعی خود بردارد.

در اقتصاد امروز جهان که صنایع فولادی را مادر صنایع دانسته و حضور صنعت فولاد در منطقه‌ای بر فرایند توسعه، فرهنگ، سطح دانش، اشتغال‌زایی، پژوهش، آموزش و تجارت آن منطقه تاثیر بسزایی دارد و یکی از شاخصه‌های اصلی توسعه یافتگی کشورها و جوامع وضع قوانین سختگیرانه برای کاهش آلایندگی‌های زیست محیطی ناشی از تولید است، مدل سرمایه‌گذاری شرکت فولاد مبارکه اصفهان در حوزه محیط زیست با اولویت دهی قوانین و استانداردهای سازمانی با توجه به سه مولفه آب، خاک و هوا در جهت توسعه پایدار صنعت سبز، الگوی صنعت فولاد ایران است.

آبیاری۹۹ درصد فضای سبز فولاد مبارکه به روش قطره‌ای

براین اساس شرکت فولاد مبارکه اصفهان در راستای تعهد به مسوولیت‌های اجتماعی خود و ارتقای محیط زیست؛ ۱۴۵۰ هکتار معادل ۴۲ درصد از کل وسعت شرکت(۳۵۰۰ هکتاری)، را طی مطالعاتی 10 ساله به فضای سبز با انواع گونه‌های گیاهی منطبق بر منطقه نیمه خشک و خشک در جهت تصفیه هوا، تولید اکسیژن، تنوع زیستی و بیابان زدایی و کاهش دامنه آسیب‌پذیری خاک اختصاص داده که بالغ ‌بر ۹۹ درصد آبیاری فضای سبز آن به‌صورت قطره‌ای انجام می‌شود که از این محل هدررفت آبی وجود ندارد و راندمان آبیاری در فولاد مبارکه بسیار بالا است.

بنابراین در شرایط فعلی که یکی از الزامات زیست محیطی مراکز، شهرک‌ها و کارخانه‌های صنعتی ایجاد فضای سبز پایدار برطبق استانداردهای تعریف شده است شرکت فولادمبارکه توانسته در سال ۱۳۹۲ به‌ واسطه اقدامات ارزشمند در حوزه سرباره از سوی مدیریت سبز اروپا و بنیاد جهانی انرژی کاندید دریافت تندیس طرح نوآوری سبز شود.

البته این شرکت جزو اولین شرکت‌هایی است که موفق به دریافت استاندارد ISO14000 شامل استانداردهای بین‌المللی در رابطه با سیستم‌های زیست محیطی شده است. همچنین در سال 1394 موفق به دریافت گواهینامه استاندارد مدیریت انرژی (ISO50001) شد (استاندارد مدیریت انرژی 50001 ISO توانمندسازی سازمان‌ها برای استقرار سیستم‌ها و فرایندهای لازم برای بهبود عملکرد انرژی شامل بازدهی، کاربری و مصرف انرژی را در پی دارد. این استاندارد به‌منظور هدایت سازمان برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، کاهش هزینه‌های انرژی و دیگر موارد تاثیرگذار بر محیط‌ زیست از طریق مدیریت نظام‌مند انرژی اجرا می‌شود).

در این مسیر که مساله بقای محیط زیست جزو خمیرمایه و عضوی از بدنه‌ شرکت و مدیران آن شناخته شده؛ فولادمبارکه تنها به اقدامات زیست محیطی توسعه فضای سبز سال‌های گذشته متکی نشد و طی سال 1398 تکثیر بیش از 10 هزار گلدان گیاه مقاوم به خشکی با محدودیت‌های تامین آب به‌ویژه در فصول گرم سال جهت کاشت در باغچه‌های گل؛ حذف بیش از 15 هزار و 700 متر طول، گیاه آب‌دوست برگ نو درختچه‌های مورد و جایگزینی آن با کاشت بیش از 3 هزار متر طول، گیاه مقاوم به خشکی آتریپلکس در راستای حفظ شادابی و پایداری فضای سبز؛ پیگیری برق‌رسانی و گازرسانی به نهالستان فضای سبز به منظور کاهش مصرف سوخت‌های آلاینده هوا و افزایش راندمان گلخانه‌های فضای سبز را در دستور کار خود قرار داد.

همچنین مدیریت کیفیت آب مصرفی فضای سبز با اجرای طرح اختلاط منابع آب متفاوت، شامل پساب بهداشتی وارده به شرکت و منابع آب زیرزمینی؛ پیگیری نصب کنتورهای هوشمند در منابع آب زیرزمینی برای کاهش قابل توجه هزینه حق النظاره صادره از طرف اداره آب شهرستان مبارکه؛ نگهداری مطلوب عرصه‌های فضای سبز با کمترین آسیب وارده به درختان در شرایطی که کیفیت خاک منطقه به لحاظ مواد آلی بسیار فقیر بوده و وجود یک لایه غیرقابل نفوذ کلسیتی در سطوح بالایی خاک، که مانع نفوذ ریشه به اعماق می‌گردد، و کیفیت نامناسب آب به لحاظ شوری و EC بالا، شرایط نامناسب فعلی را تشدید می‌کرده است؛ تعریف پروژه تحقیقاتی نیازسنجی آبی قطعات فضای سبز در جهت مدیریت بهینه منابع آبی موجود به دلیل محدودیت منابع فعلی با همکاری واحد تحقیق و توسعه فولاد مبارکه از دیگر اقدامات زیست محیطی سبز این شرکت است.

حفظ محیط زیست با کاهش مصرف آب در فولاد مبارکه

از آنجا که کمبود آب در ایران یکی از عوامل محدود کننده اصلی توسعه فعالیت‌های اقتصادی در دهه‌های آینده به شمار می‌رود و امنیت و توسعه پایدار با استفاده از روش بازچرخانی آب برای کاهش آسیب‌های کم‌آبی در مناطق کم‌آب کشور می‌تواند در توسعه صنعت و کشاورزی نقش بسیار موثری را ایفا نماید؛ شرکت فولادمبارکه اولین کارخانه‌ای بوده که همزمان با راه‌اندازی خطوط تولید، تصفیه پساب صنعتی آن در مدار قرار گرفته است.

طرح باز چرخانی آب یکی از طرح‌های مهمی‌ است که در دهه‌های گذشته بسیاری آن را غیرضروری می‌دیدند اما فولادمبارکه بسیار زودتر از برنامه چهارم توسعه اقتصادی اجتماعی آن را اجرایی کرد که بخشی از آن برای مصرف در فضای سبز پس از تصفیه و میزانی هم با انجام مراحلی به خط تولید باز می‌گرداندند.

هرچند طی سال‌های گذشته وضعیت پساب در منطقه به گونه‌ای بوده که شهرهای همجوار شرکت فولاد مبارکه پساب شهری خود را در داخل رودخانه رها می‌کردند و عملا وضعیت آب رودخانه در پایین دست وضعیت غیر مطمئنی برای مصارف مختلف داشته است، اما فولاد مبارکه به عنوان اولین شرکت بزرگ طی احداث تصفیه‌خانه‌های فاضلاب در منطقه و شهرهای اطراف با سرمایه‌گذاری، کمک بسیاری به ساخت و ایجاد شبکه‌های جمع‌آوری پساب شهری کرده و توانست از آلودگی رودخانه جلوگیری و بهداشت عمومی منطقه را ارتقا ببخشد.

البته علیرغم برخی تبلیغات منفی رسانه‌ها، شرکت هیچگونه بازگشت مواد آلوده کننده‌ای به رودخانه ندارد بلکه آب برداشتی به رودخانه پس از ۶ بار بازچرخانی براساس استانداردهای زیست‌محیطی تصفیه شده و در جهت آبیاری گیاهان منطقه استفاده می‌شود که این سهم در توسعه‌ فضای سبز بهترین روش استفاده آب یک رودخانه است.

فولاد مبارکه الگویی مناسب مصرف آب در میان فولاد سازان جهان

در این میان یکی از مهم‌ترین موضوعات مرتبط که با حفظ محیط زیست مطرح می‌شود، میزان مصرف آب واحدهای صنعتی و معدنی است که شرکت فولاد مبارکه به عنوان بزرگترین تولیدکننده فولاد در کشور و منطقه خاورمیانه، امروز با استفاده از روش‌های نوین توانسته است کمترین مقدار مصرف آب را برای تولید محصولات خود نسبت به شرکت‌های بزرگ و نامدار فولادساز جهان داشته باشد، به گونه‌ای که اکنون به موازات افزایش بیش از سه برابری تولید، یک درصد از آب رودخانه زاینده‌رود را برداشت می‌کند و این میزان مصرف آب در بین تولیدکنندگان فولاد داخلی و خارجی یک شاخص و الگو محسوب می‌شود.

اما نکته حایز اهمیت اینکه فولادمبارکه از سه دهه گذشته تاکنون، توانسته سازوکار مصرف بهینه آب را در اولویت استراتژی خود قرار دهد و با سرمایه‌گذاری در ایجاد شبکه فاضلاب، جمع‌آوری، تصفیه و بازچرخانی پساب ۹ شهر اطراف شرکت را تامین کند که در نتیجه این اقدام، از سوی بنیاد جهانی انرژی به‌عنوان شرکت پیشرو در این زمینه در سال 2018 مورد تقدیر قرار گرفت. به‌علاوه همین امر نیز باعث شد این روش توسط سایر فولادسازان ایران و حتی در سطح جهانی توسط فولادسازان مستقر در مرکز (جغرافیایی) کشورهایی مانند چین، مکزیک و هند استفاده شود.

کاهش مصرف آب زاینده رود با جلوگیری از تخلیه فاضلابهای شهری

بنابراین بهینه‌سازی مصرف آب در شرکت فولاد مبارکه و استفاده از آب‌های کم‌کیفیت باعث شده سالانه از مصرف ۷۰۰ هزار مترمکعب آب تازه جلوگیری به عمل آمد. جمع‌آوری و ذخیره‌سازی آب باران (آب‌های سطحی) از طریق شبکه‌های گسترده در فولاد مبارکه و استفاده مجدد از آن به‌طور متوسط در سال یک میلیون و ۲۰۰ هزار مترمکعب کاهش مصرف آب تازه را به دنبال داشته است به علاوه بهسازی شیمیایی آب‌های گردشی در برج‌های خنک‌کاری که امکان استفاده چندین و چندباره از آب در فرآیند تولید را مهیا کرده است از دیگر اقدامات این شرکت درراستای بهینه سازی مصرف آب در این کارخانه است.

از سوی دیگر بازسازی برج‌های خنک‌کاری واحدهای نیروگاه، اکسیژن، فولادسازی و نوردگرم به منظور کاهش هدررفت و افزایش راندمان برج‌های خنک‌کن، تغییر سیستم برج خنک‌کن‌ ‌تر به هیبریدی و کاهش تلفات آب در فرآیند تولید آهن اسفنجی از دیگر اقدامات مهم این مجتمع صنعتی در راستای کاهش مصرف آب است.

همچنین بهینه‌سازی مصرف آب با کاهش تلفات در شبکه‌های توزیع، یکی از پروژه‌های جدی در دست اجراست و مقرر شده که بازسازی و نوسازی شبکه‌های فرسوده به طول تقریبی ۵۰ کیلومتر انجام شود. این فعالیت از سال ۱۳۸۸ در شرکت فولاد مبارکه اصفهان آغاز و تاکنون بالغ بر ۶۰۰ میلیارد ریال برای اجرای آن هزینه گردیده است؛ به نحوی که در قالب این طرح، عمده شبکه‌های توزیع نوسازی شده‌اند.

گفتنی است؛ از اواسط 1396تا اواخر ۹۸، به طور متوسط سالانه یک میلیون مترمکعب و در سال ۹۹ تقریبا ۴ میلیون مترمکعب پساب شهری به شرکت وارد شده که در افق بلندمدت قرار است سالیانه ۱۳ میلیون مترمکعب پساب شهری جهت استفاده درفولاد مبارکه وارد شود که با تکمیل شبکه‌های جمع‌آوری، پمپ‌خانه‌ها و خطوط انتقال، این امیدواری وجود دارد که تا پایان ۱۴۰۰ چنین رویکردی محقق شود زیرا این پروژه علاوه بر کاهش مصرف آب خام رودخانه با جلوگیری از تخلیه فاضلاب خام شهرهای مجاور زاینده‌رود به رودخانه، باعث افزایش سطح بهداشت و حفظ محیط زیست منطقه شده است.

گام مثبت فولاد مبارکه با کاهش مصرف مواد اولیه در تولید

در مجموع تعادل بخشی بین توسعه صنعتی و حفظ محیط زیست به این معناست که می‌توان همگام با توسعه از محیط زیست هم حفاظت کرد بنابراین مطالعات فولادمبارکه که همواره در ساخت هر واحد تولیدی الزامات زیست محیطی آن از جمله خرید سیستم‌های کنترل آلودگی‌ هوا و نصب تصفیه‌خانه‌ها یکی پس از دیگری در دهه 60 زمانی انجام شده که مساله‌ محیط زیست مانند امروز مورد توجه نبوده، نشان‌دهنده‌ عمق بینش فعالان صنعت فولادمبارکه اصفهان برای کاهش میزان آلودگی ناشی از تولید و گستردگی فعالیت‌های محیط زیستی است.

اما نکته مهمی که همواره به عنوان یکی از راهکارهای اصلی برای کاهش میزان آلودگی ناشی از تولید یاد می‌شود، تنزل مقدار مواداولیه، انرژی و دیگر منابع مصرفی در تولید و افزایش میزان بهره‌وری است که این امر در صورتی محقق می‌شود تا بتوان همگام با روش‌های نوین و بکارگیری آخرین متدها در تولید حرکت کرد که در این زمینه نیز شاهد افزایش 90 درصدی بهره‌وری در حوزه محیط‌ زیست با طرح تحول دیجیتال فولادمبارکه هستیم که یکی از این راهکارهاست و منجر به کاهش مصرف انرژی و منابع اولیه تولید شده و سازگاری با محیط زیست خواهد شد.

براین اساس فولادمبارکه از ابتدای تاسیس با درک این اهمیت، همواره به دنبال فناوری‌های دوستدار محیط‌ زیست یا به بیان دیگر فناوری‌های سبز بوده که یکی از مهم‌ترین شاخص‌های این حوزه، شاخص گردوغبار محیطی شرکت است که استاندارد آن 0.04 میلی‌گرم بر مترمکعب تعیین‌ شده؛ درحالی‌که این عدد در فولادمبارکه در بدترین حالات 0.038 میلی‌گرم بر مترمکعب و در سایر موارد حوالی 0.001 یا 0.002 میلی‌گرم بر مترمکعب بوده است.

اگرچه استانداردهای زیست‌محیطی، تعیین‌کننده محدوده انتشار قابل‌ قبول عوامل آلاینده هستند، اما سازمان‌های پیشرو همچون فولادمبارکه همواره خود را محدود به رعایت استانداردهای یادشده نمی‌کنند و در هدف‌گذاری‌های مربوط به پروژه‌های بهبود حوزه محیط زیست، رعایت الزام‌های سختگیرانه‌تر را مدنظر دارند.

شرکت فولاد مبارکه مفتخر است که طی سالیان متمادی با انواع روش‌های متفاوت ازجمله نصب بگ‌هوس‌ها، غبارگیرهای خشک و تر، پاشش تثبیت‌کننده‌ها، رفع عیب و تعمیر به‌موقع تجهیزات، انجام حمل‌ونقل‌های پیوسته همراه با پوشش، رطوبت‌دهی مواد اولیه و بهره‌برداری از انواع تجهیزات مکنده و مکانیزه جمع‌آوری گردوغبارها توانسته استانداردهای زیست‌محیطی را رعایت کند و به‌عنوان سازمانی مسوولیت‌پذیر در جامعه ایفای نقش نماید.

همچنین در زمینه آلودگی خاک با شناسایی، دسته‌بندی، جمع‌آوری و انتقال پسماندها به دپوهای ضایعات و همچنین بهره‌برداری از سایت پسماند مدرن، توانسته مدیریت فروش ضایعات، فراوری، امحا، بازچرخانی به چرخه تولید را با همکاری سازمان محیط‌زیست به انجام رساند.

در نهایت مجموع اقدامات زیست محیطی شرکت فولادمبارکه همه نشان دهنده آن است که این شرکت با شناخت اقلیم و مشکلات ناشی از بحران کم آبی از ابتدای راه‌اندازی تاکنون همواره مصرف بهینه آب را سرلوحه فعالیت‌های خود قرار داده است و بسیاری از صنایع وابسته به آن همچون خودروسازی، لوازم خانگی، صنعت ساخت و ساز و... توانسته‌اند با ماندن در مدار تولید، بخش عمده‌ای از نیاز کشور را تامین کرده و در جهت صنعتی شدن کشور گام بردارند.

این اقدامات نشان از فکری عمیق در راستای تحولات بنیادین به منظور تحقق اهداف کلی نظام و همین طور عملیاتی ساختن شعارهای رهبر انقلاب می باشد و باید گفت؛ فولاد مبارکه و کارکنان آن با عزمی راسخ و توانی خستگی ناپذیر همواره در جهت تعالی بخشیدن به آرمانهای سازمانی در تلاش بوده و همین موهبت، مواهب روز افزونی را برای شرکت و کارکنان آن به ارمغان آورده است.