دولت صعودی

روحانی وعده کاهش نرخ تورم و حل پرونده هسته ای را داد اما نگفت به چه قیمتی نرخ تورم را کنترل می کند اگر پرونده هسته ای را حل می کند برای بعدش چه فکری کرده است، البته با آن مناظره های معروف هم جایی برای پرسیدن باقی نمی ماند، مجری خودش برید و دوخت مثل مسابقه هفته!

دور اول دولت روحانی که نمادش یک کلید بود، سرگرم به امتحان قفل ها و کلیدها گذشت، تورم کنترل شد اما اگر گفته نشود رکود، آن دوره نبود رونق نامید. قیمت نفت اگر چه پایین نسبت به 8 سال گذشته اش اما یک ثبات نسبی را از سر گذارند و هنوز هم می گذراند.

دولت روحانی اگرچه نتوانست فضای امنیتی را که منتقدش بود را به کلی رفع و رجوع کند اما خودش در آن چهارساله کسی را احضار و تقاضای زندان برای کسی نفرستاد، کارگروه رفع موانع تولید را ایجاد کرد به امید رونق صنعت و رشد اشتغال اما چیزی که نصیبش شد بیشتر تثبیت اشتغال بود و نه رشد و در مقابل تعطیلی کارگاه ها و کارخانه ها، تلاش کرد تا با اعطای تسهیلات برای سرمایه در گردش آنها از عمق فاجعه بکاهد.

روحانی وقتی رقبایش برای ساختن دو قطبی  با ناکامی مواجه شدند، او نیز با وعده دادن های اقتصادی و اجتماعی از تله ها فرار کرد و توانست رای بالاتری از دور قبل کسب کند، حالا دیگر روحانی فقط چهار سال فرصت دارد.

اما اولین اولویت دولت چهارساله دوم ارایه بودجه ای انتقاد برانگیز از همه جهات بود، ناگفته پیداست این بودجه که عملیاتی خوانده است؛ داد بسیاری را درآورده است، از عوارض بر خروج تا افزایش مالیات ها، افزایش قیمت حامل های انرژی و البته گران کردن دوباره و سه باره آب و برق و گاز و کاهش بودجه عمرانی در کنار ده درصد افزایش حقوق کارمندان که نصف آن باید از محل صرفه جویی تامین شود.

دولت در این بودجه انگار تبدیل به یک دولت صعودی شده است، علی رغم همه آموزه های آزموده که دخالت دولت در اقتصاد را بی فایده و فاجعه بار می داند، باز هم کسی جرات تغییرات عمیق در اقتصاد و نظریات راهبردی آن را پیدا نکرده است، دولت برای ارز حداقل قیمت، برای حامل های سوخت افزایش و برای نرخ سود بانکی کاهش، هنوز 20 درصد اقتصاد را معاف از مالیات و 40 درصد فرار مالیاتی دارد.

دولت صعودی که تنها تا کنون توانسته جلوی تورم افسارگسیخته را بگیرد حالا با تهدید بالقوه ای روبرو است از جایی که فکر می کند برایش   پول و سرمایه در گردش ایجاد می کند یعنی حذف تا 30 میلیون نفر از فهرست یارانه بگیران که تا امروز مورد انتقادات جدی بسیاری  قرار داشته است.

حالا چرا این دولت علی رغم همه فیل هایی که هوا می کرد و شعارهایی که می داد نمی تواند از دست زدن به اقدامات تورم زا خودداری کند؟ چرا نمی تواند میان ارز تک نرخی و  نرخ شناور ارز جانب یکی را بگیرد؟ دولتی که می خواهد هزینه های خود را کاهش دهد باید ساختارش کوچک و چابک بسازد اما نمی تواند و مانند بیمار سنگین وزنی، هر روز بیشتر به خطر سکته نزدیک می شود چون تحرک لازم را ندارد.

همین دولت غیرچابک و خسته وقتی سخن از سرمایه گذاری خارجی و نیاز کشور به آن سخن می گوید، به دلیل همان بزرگی و عظمتی که  سایه اش همه اقتصاد را در برگرفته، نمی تواند برای جذب سرمایه گذار خارجی راه کار مناسبی ارایه کند و بروکراسی اداری پیچیده همان اندک سرمایه گذاران را فراری می دهد.

دولت دوم روحانی با تمام انتقاداتی که نسبت به سیاست های دولت نهم و دهم داشت، نتوانست خودش را از شر سیاست پخش کردن پول نجات دهد، هر چند می خواهد یارانه ها را حذف کند، اما پرداخت کارانه، سبد کالا و مستمری به کارآموزان و ده ها طرح دیگر مثل افزایش مستمری افراد تحت پوشش، دولت را مانند سابق به توزیع کننده پول تبدیل کرده است.

انبوه طرح های نیمه تمام که از سال های پیش باقی مانده، دولت را میان دو راهی تکمیل یا چشم پوشی نگه داشته است، طرح هایی که در زمان آغاز نیز بعضا فاقد توجیه اقتصادی بوده اند و تنها تصمیم گیری محلی یا سیاسی بنای اجرای آنها شده است.

 حالا این حجم از پروژه ها با تکمیل نشدن در موعد مقرر نه تنها هزینه نگهداری به دولت تحمیل می کنند بلکه با راکد ماندن عملیات ساخت، برای شروع دوباره نیاز هزینه های بسیار دارند تا جایی با همان مبلغ می توان یک پروژه را از نو ساخت. دولت برای تصمیماتی سخت از این دست هیچ آمادگی خاصی ندارد.

عدم اعتقاد یا جسارت در اتخاذ تصمیمات فراراهبردی و تغییر پارادایم های حاکم بر اذهان قرن بیستمی مدیران و کارگزاران دولتی باعث شده تا هیچ راه جدیدی از میان بن بست های برساخته شده از اعتقاد به اقتصاد نفتی گشوده نشود. دولت رانتیر نفتی با گرفتار شدن در چنبره حمایت از تولید داخلی و تامین نیاز به هر شکل در کنار درآمدزایی، بر واردات تعرفه می گذارد اما مالیات تولید کننده را افزایش می دهد، هزینه سبد خانوار را افزایش می دهد و بعد از او می خواهد تا اگر زیر این همه فشار جانش به لب آمده است خود را نیازمند معرفی کند تا دولت به او کمک کند.

حسن روحانی رییس جمهور در حالی که از ضعف اطلاع رسانی رنج می برد، از بسیاری ابزار اطلاع رسانی فراگیر تا حدی محروم است و به طور بی سابقه ای مورد انتقاد قرار می گیرد. سعی می کند با استفاده قدرت سخنوری خود، درمان را عقب بیندازد و به مسکن ها بسنده کن تا شاید فرجی حاصل شود، تا آنچه تیم اقتصادی ناهماهنگش می گویند محقق شود!

اما انگار آسمان هم منتقد روحانی شده و باران نمی بارد، در شرایطی که زلزله زمین زیر پای ایرانیان را فارغ از قومیت و گویش تکان می دهد و بازی می آیم و نمی آیم راه انداخته است، خشکسالی معضل بزرگتری را برای او رقم زده است، کلکسیونی از همه مشکلات که می تواند بر سر یک دولت بیاید. از ابتدا تحریم، خشکسالی، ریزگرد، کاهش قیمت نفت  و حالا ریزگرد که باعث شده هر چه تلاش در هر جا صورت می گیرد، دیده نشود.

با همه این مشکلات دولت نمی تواند با راه کارهای که در پیش گرفته از حجم مشکلات خود بکاهد! با تکیه بر خودکفایی گندم و چند محصول دیگر، دشت های بیشتری را از حیث انتفاع خارج  خواهد کرد، با گسترش صنایع در مرکز کشور مشکل بی آبی را تشدید و با افزایش مالیات در وضعیت شکننده فعلی، رکود را عمیق تر و با حذف یارانه ها، سرمایه اجتماعی خودش را به دست شانس و اقبال می سپارد.

دولتی که قرار بود همه را بیمه سلامت و تمام دفترچه ها را یکسان کند، حالا می شود روی نقاشی هایی فکرکند که می تواند استعداد کودکان را کشف کند، و فقط بیمارستان دولتی برای آن اعتبار قایل است، با این همه سنگ اندازی و اختلافات داخلی تیم های همراه ریاست جمهور، اعتدالی که قرار بود تبدیل به هم افزایی جناح ها و حضور معتدلانه در همه عرصه ها شود امروز باعث دلسردی چپ و راست، نه سرمایی و نه گرمایی و البته نه بهاری در پی خود دارد.

بی ربط نخواهد بود که اگر دولت حسن روحانی یک بار دیگر اعتدال را برای خوش معنی کند، تیم را هماهنگ کند و یک بار برای همیشه از سطح تاکتیکی عبور کند تا وارد استراتژی و تغییر پارادایم شود، آن گاه دیگر به جای دست کردن در جیب مردم، راه های جدیدی برای کسب درآمد پیدا کند.