وسواس و اثر آن بر افزایش مصرف آب
احتساب - کیاست – گروه اجتماعی - سال‌هاست ایران از بحران کمبود منابع آبی رنج می‌کشد و با تداوم روند تخریب منابع حیات بخش آب، در معرض خشکسالی‌های پیاپی و کمبود منبع آب سطحی و زیرزمینی قرار گرفته است. رعایت صرفه‌جویی در مصارف آب با عدم اندیشه‌های وسواس‌گونه در انجام بیش از حد نظافت و رفتارهای پاکیزگی موثرترین راه مدیریت مصرف و صرفه‌جویی آبی برای گذر از این روزهای کم‌آبی است.
یکی از مهمترین کاربردهای آب در زندگی، شست‌وشو و پاکیزه نگه‌داشتن بدن است اما مساله اسراف و صرفه‌جویی از مفاهيم و گزاره‌های مورد اهتمام دين مبين اسلام است كه در آيات قرآنی و روايات اهل بيت روی اين دو موضوع تاكيدات فراوان شده است. به طوری که پیامبر اسلام(ص) می‌فرمایند: «در مصرف آب باید صرفه‌جویی کرد حتی اگر به وفور یافت شود چراکه حیوانات نیز حق استفاده از این نعمت خدادادی را دارند».
این روزها خبر خشکسالی و بحران کم‌آبی در کشور، موضوعی داغ و مورد بحث است. چراکه کارشناسان معتقدند؛ پاندمی کرونا در چند ماه اخیر وسواس در انجام بیش از حد نظافت و رفتارهای پاکیزگی شامل شستشو دست‌ها و کالاهای مصرفی خریداری شده خانوار از فروشگاه‌ها باعث افزایش مصرف بیش از حد آب شده است.
طی دهه‌های اخیر رشد جمعیت، گسترش شهرنشینی، آبیاری نامناسب اراضی، عدم حاصلخیزی خاک، توسعه کشاورزی و صنایع، مسایل زیست محیطی و اقتصادی با نبود روشهای بهینه سازی مصرف آب شرایط اقلیم‌های مختلف را با تغییرات جدی روبه‌رو کرده و تامین آب، هر روز دشوارتر می شود. اما هم‌زمان با شیوع گسترده ویروس کرونا از بهمن سال 98 در کشور و افزایش شمار مبتلایان به بیماری مرگبار کرونا در دنیا و تاکید مقام‌های بهداشتی به شستشوی کامل دست‌ها در 20 ثانیه، افزایش استحمام، شستشوی لباسها و ظروف و... به یکباره شاهد افزایش مصرف بی‌رویه آب در شهرها و روستاها هستیم که نگرانی‌ها در خصوص بحران کم‌آبی را هر روز بیشتر می‌کند.
در همین راستا علیرضا شرافتی کارشناس هماهنگی و مدیریت مصرف آب شرکت آب و فاضلاب استان اصفهان با بیان اینکه آب به عنوان یکی از با ارزش‌ترين عوامل زيست محيطی است که سهم بسزايی در حيات و سلامت انسان دارد، گفت: با شیوع کرونا ویروس این روزها بسیاری از افراد با انجام بیش از حد نظافت، رفتارهای تمیزکننده و احتیاطی همانند شستشوی دست و صورت، استحمام، شستشوی لباسها، ظروف، سطوح و اجبار دیگران به رعایت این رفتارها برخلاف تسکین اضطراب و تنش‌های ناشی از محیط پیرامونی، رفتار وسواس‌گونه را در خود و اطرافیان القا می‌کنند.
وی پیرامون اینکه هر شهروند میتواند با آگاهی به میزان تاثیر خود در مدیریت مصرف آب، در جلوگیری از اتلاف منابع‌آبی نقش به‌سزایی داشته باشد، اظهار داشت: رعایت بهداشت فردی، شستشوی مداوم دست‌ها، استفاده از ماسک و دستکش و حفظ فاصله‌گذاری اجتماعی یکی از مهمترین روش‌ها در جهت پیشگیری و جلوگیری از شیوع هرچه بیشتر ویروس کرونا است، اما خطر ابتلا به رفتارهای وسواس‌گونه به سبب اندیشه‌های ناخواسته و ناراحت‌کننده که مدام به ذهن والدین خطور می‌کند به مرور زمان با بر هم زدن تعادل شیمیایی مغز، رفتارهای تکراری را ملکه ذهن فرزندان می‌کند که این وسواس‌های فکری جزیی از وجود رفتار کودکان خواهد شد.
کارشناس هماهنگی و مدیریت مصرف آب شرکت آب و فاضلاب استان اصفهان معتقد است؛ این روزها با گستردگی کرونا بعضا هنگام عبور از کوچه، خیابان و پارک‌ها مشاهده می‌شود که برخی از والدین در برخورد فرزندان با تمام اشیاء و افراد پیرامون خود با حالت تهاجمی و بداخلاقی با آنها رفتار می‌کنند و کودکان ناخواسته در هنگام گذر از کنار افراد و اشیاء، اطوارها و رفتارهای خاص بدنی از خودشان نشان می‌دهند که این‌گونه روش‌ها ریشه‌های وسواسی و اضطرابی را میتواند تا 50 درصد در جامعه افزایش دهد.
وی با تاکید بر اینکه گذر از بحران شیوع کرونا ویروس نیازمند سلامت جسمی و روانی است، افزود: رعایت نظافت و شستشوی کامل دست‌ها یکی از مهمترین عوامل پیشگیری از ابتلا به این بیماری است. اما نباید با اختلال استرس و اضطراب شدید تمام زندگی ما را تحت‌تاثیر قرار دهد و خود و اطرافیان را دچار بیماری واسوس کند.
شرافتی با بیان اینکه تاثیر رفتارهای افراد وسواسی ناخودآگاه به اطرافیان و خانواده آنها انتقال داده می‌شود، بیان کرد: در اختلال وسواس، فکری استرس‌زا، ناخوشایند و بی‌ربط دایم سراغ فرد می‌آید و فرد درنتیجه رنج ناشی از این فکر و عدم توانایی در بیان آن، احساس نیاز می‌کند که یک رفتار خاص را دایما تکرار کند که چنین رفتارهایی ناخواسته دیگران را درگیر خواهد کرد.
وی دو روش درمان دارویی- مشاوره و رفتاردرمانی را از موثرترین شیوه‌های مقابله برای افراد مبتلا به بیماری وسواس دانست و گفت: همزمانی این دو شیوه با تجربیات پزشکان حاذق بسیار نتایج مثبتی را برای درمان بیماران وسواسی به همراه دارد. اما خانواده‌های آنها باید از برخوردهای خشن با بیمار خودداری کرده و بتوانند با افزایش صمیمیت در خوانواده، تفریحات سالم و سفر، صله‌رحم بین اقوام، تشدید و تمرکز رفتارهای واسوس‌گونه بر فرد را کاهش دهند.
کارشناس شرکت آب و فاضلاب استان اصفهان پیرامون اینکه افراد منزوی و تنها، بیکار و بدون شغل و بانوان خانه‌داری که اوقات خود را کمتر با خانواده و دوستان به گشت‌وگذار و تفریح می‌پردازند بیش از دیگران در معرض رفتارهای وسواس‌گونه قرار می‌گیرند، اظهار داشت: کسی که به اختلال وسواس مبتلاست اگر تحت درمان قرار نگیرد، شدت وسواس آنها به مرور زمان زیاد می‌شود به نحوی که در انجام کارهای روزانه هم با مشکل مواجه خواهد شد.
وی با تاکید براینکه شدت درگیری فرد درباره افکار یا اعمال وسواسی متفاوت است و میتواند از خفیف تا فوق شدید باشد، افزود: از آنجا که صرفه‌جویی در مصرف آب مساله مهمی است و آینده ما را تضمین می‌کند، فعالان شرکت آبفای استان اصفهان طی دهه‌های گذشته با برنامه‌های آموزشی رادیو و تلویزیونی"جاری حیات" مباحث ضروری را توسط کارشناسان برای مشترکین ارایه داده‌اند.
شرافتی با اشاره به اینکه اهمیت مساله صرفه‌جویی و هدایت آحاد جامعه به اصلاح رفتارهای غلط خود در نحوه و مدیریت مصرف آب سبب شده که شرکت آبفای استان دوره‌های آموزشی حضوری را در فرهنگسراها، خانه فرهنگ آب و ارگان‌ها طی سال‌های گذشته اجرایی کنند، بیان کرد: در حال حاضر با شیوع کرونا ویروس این آموزش‌ها غیرحضوری در فضای مجازی تداوم دارد. اما بهترین راه برای مدیریت مصرف آب توسعه فرهنگ اسراف نکردن و جلوگیری از رفتارهای وسواس‌گونه است.
وی درباره اینکه این روزها با شیوع کرونا ویروس خانواده‌ها با رفتارهای به دور از وسواس و اضطراب در نظافت باید فرهنگ صرفه‌جویی را در کودکان نهادینه کنند، افزود: صرفه‌جويی به مفهوم مصرف کالایی به شكل درست و مناسب آن است اما با شیوع کرونا و به‌تبع آن لزوم رعایت هرچه بیشتر اصول بهداشتی، شستن چندین باره دست‌ها، ضدعفونی و شستشوی سطوح، موادغذایی و لباسها در طول هفته، سرانه مصرف آب خانواده افزایش پیدا کرده که زنگ خطری جدی است.
در پایان اینکه بحران کمبود آب از آن دسته مشکلاتی است که استان اصفهان هر ساله با نزدیک شدن به روزهای گرم تابستان و کاهش بارندگی‌ها در کشور تجربه می‌کند. با توجه به قرارگیری استان در اقلیم گرم و خشک جغرافیایی کشور و همچنین وجود بسیاری از کارخانه‌ها، صنایع و معادن و به‌تبع افزایش جمعیت، بهینه سازی مصرف آب، مهمترین عملی است که می‌توان برای گذر از این روزهای کم‌آبی انجام داد. اما در این شرایط اگر مدیریت و برنامه‌ریزی اصولی برای استفاده از میزان آب موجود صورت نپذیرد و عموم جامعه ضرورت مصرف صحیح منابع آبی را درک نکنند، در آینده‌ای نه چندان دور نصف‌جهان تبدیل به استانی خالی از سکنه شده و تبعات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی بسیاری برای کشور در پی خواهد داشت.
