نمی گذارند آب توی دل زاینده رود تکان بخورد...!

بس است قصه بی مایه از برای عدم

گلشن بابادی - این روزها گوشمان پر است از هشدارها و زنگ خطر ها، بحران ها و خشکسالی ها، گوشمان پر است از زاینده رود، زاینده رود گفتن ها؛ اما دستمان چون زاینده رود خالیست! به جای آن که به عمل کار برآید؛ به دنبال جدل و اختلاف، توهین و تهمت، بالا دست و پایین دست گفتن ها، رفته ایم...! آیا وقت آن نرسیده به جای آن که این گونه بالای سر زاینده رود خوابیده در بستر مرگ بنشینیم و وعده وعید های پوچ بدهیم، فکری به حال این بیماری که در تب می سوزد؛ کنیم؟   از دست روی دست گذاشتن ها و  شعارهای پوچ  دست کشیده، دست به عمل بزنیم و به جای صحبت از مرگ تدریجی زاینده رود به فکر زنده کردن دوباره اش باشیم؟

به تازگی به نقل از آفتاب نیوز استانداراصفهان، رسول زرگرپور اظهار کرده اند: دو جلسه شورای عالی آب برای احیای زاینده رود برگزار شده است؛ که این خود می تواند شروعی برای شروع دوباره زاینده رود باشد اما در ادامه ایشان گریزی به طرح بهشت آباد زده و گفته اند: نمی دانم چرا طرح بهشت آباد بعد از 3 سال که همه بر آن صحه گذاشته اند و چهار استاندار بر آن تاکید کرده اند، اجرایی نمی شود؛ این را به ما واگذار کنید تا از همین فردا اجرای آن را آغاز کنیم و نیاز به بودجه هم نداریم و خودمان بودجه آن را تامین می کنیم. بنا به گفته های این مقام مسوول اصفهان علاوه بر توانایی احیای زاینده رود با کمک استان های مجاور، توانایی اجرای طرح بهشت آباد را نیز دارا است. و با توجه به اینکه استاندار اصفهان سخن از جلب حمایت و واگذاری اختیارات برای اجرای طرح بهشت آباد می گوید؛ اگر این طرح اجرایی شود به گفته ی کارشناسان علم آبخیزداری و منابع طبیعی به علت آن که حوضه بهشت آباد با 3860 کیلومتر مربع وسعت، وسیع ترین زیر حوضه ی آبخیز کارون شمالی است که در واقع وسیع ترین دشت استان چهارمحال و بختیاری در آن واقع شده است؛ با احداث این تونل 7 شهرستان این استان خشک و 70 درصد از مردم این استان که شغل آن ها کشاورزی و دامداری است بیکار می شوند! اگر صحبت از احیای زاینده رود است طرح بهشت آباد  سرچشمه ی زاینده رود را، جهنم آباد خواهد کرد. آیا بهتر نیست به جای اجرای طرح بهشت آباد تمرکز و بودجه ی ذکر شده را تنها در راه احیای زاینده رود به کار ببندیم که ثمره ای بسیار گرانبها تر از بهشت آبادها خواهد داشت؟

البته این نکته را نیز باید خاطر نشان کرد، اولین بار نیست که اصفهان با خشکی و خشکسالی مواجه شده؛ چرا که طبق اسناد تاریخی؛ خشکی و خشکسالی از سال های 323 هجری قمری نیز گریبان زاینده رود و اصفهان را گرفته بوده و به کرات در طول تاریخ حیات اصفهان، اتفاق افتاده است وگذشتگان نیز از دیر باز به فکر مرهمی بر زخم  زاینده رود بوده اند. و از گذشته تا حال هر نسخه ای که برای زاینده رود می پیچیده اند همان پیوستن کارون به زاینده رود بوده است. در سال 996 هجری قمری شاه طهماسب اول و پس از آن شاه عباس دستور پیوستن این دو برادر یعنی کارون و زاینده رود را به همدیگر داده اند که هیچ کدام به شکل کامل عملی نشد تا آنکه درسال 1332 بالاخره با احداث تونل اول کوهرنگ که آب رودخانه بیرگان را به حوضه زاینده رود می ریخت، الحاق این دوعملی شد. به طور میانگین تونل کوهرنگ یک، سالانه حدود 300 میلیون متر مکعب  آب به زاینده رود منتقل می کند. پس از آن تونل دوم کوهرنگ که به طور میانگین 255 میلیون مترمکعب آب را به مخزن سد زاینده رود انتقال می دهد و تونل کوهرنگ سه که از سال 77عملیات ساخت آن هنوز ادامه دارد و انتقال سالیانه 255 میلیون مترمکعب آب را در برنامه دارد. بعد از آن تونل گلاب یک و سپس گلاب دو که با تغییرمسیر آب رودخانه زاینده رود منجر به خشک نمودن قسمتی از زاینده رود که از استان چهارمحال و بختیاری عبور می کند؛ شد.

در دنیا، انتقال آب بین حوضه ای بسیار مهم و با حساسیت مورد طرح و برنامه ریزی قرار می گیرد که بنا بر شرایط خاص توپوگرافی و اقلیمی در مناطق مختلف با توجه به رشد علم و تکنولوژی آب را از مناطق پر بارش و کم جمعیت به مناطق کم بارش و پرجمعیت ضمن رعایت قوانین و مقررات موجود منتقل می کنند. اما متاسفانه در کشور ما این مقررات به درستی رعایت نمی شود.

به نقل از خبرگزاری مهر: غلامرضا تاج گردون در نشست نمایندگان کمسیون برنامه و بودجه مجلس با فعالان اقتصادی استان اصفهان اظهار داشته است که: اعضای این کمسیون در استان چهارمحال و بختیاری جلسه داشتند که تقاضای رفع مشکل آب مطرح شد. ایشان بر این نکته تاکید کردند که باید توجه کنیم  موضوع آب یک موضوع ملی است و باید بدون توجه به بحث پایین دست و بالا دست، با وحدت رفع شود. اما باید گفت که در واقع این گونه نیست و این دو همسایه هر کدام ساز خودشان را می زنند و می خواهند به هر طریق و هر اندازه که زاینده رود نفس دارد کاسه کاسه از جانش ببلعند.

در این رابطه همچنین میرمحمد صادقی مدیر عامل شرکت آب منطقه ای اصفهان به گزارشگر ایمنا گفته است: علیرغم این که مطابق مصوبه 9 ماده ای شورای عالی آب برای احیای زاینده رود هر گونه بارگذاری جدید بر این حوضه ممنوع است با این وجود عملیات اجرایی طرح بن - بروجن به طور رسمی از سوی دولت کلید خورده است. درحالی که طرح تونل بهشت آباد با داشتن حدود 12 سال مطالعه کارشناسی و میلیاردها تومان هزینه از سوی وزارت نیرو تعطیل شد و اکنون این طرح با تغییرات بسیار به لوله انتقال آب به اصفهان تبدیل شده و به گفته کارشناسان قصد آن نه اصفهان بلکه شهرهای کرمان و یزد است.

در واکنش به آغاز عملیات اجرای طرح بن- بروجن تشکل های زیست محیطی اصفهان به منظور توقف طرح، نامه ای خطاب به معصومه ابتکار رییس سازمان حفاظت از محیط زیست و معاون رییس جمهور نوشتند. اگر هدف حمایت از زاینده رود است و نه کشمکش پایین دست و بالا دست، اگر زاینده رود چون طفلی بین دستان مادر و دایه اش به این طرف و آن طرف کشیده نمی شود. بهتر نیست که طرح بهشت آباد به علت آسیب هایی که می تواند به محیط زیست استان چهارمحال و بختیاری وارد کند و همان طور که گفته شد باعث خشکی شهرستان های زاینده ی کارون  می شود؛ همین گونه به حال تعلیق مانده و سخن از اجرایی شدن آن به میان نیاید؟

همچنین حسینعلی حاجی دلیگانی در گفتگو با خبرگزاری مهر اظهار داشته است که: گرچه تعدادی از شهرستان های چهارمحال و بختیاری نیز دچار مشکل خشکسالی هستند اما مشکل اصلی ناشی از مدیریت ناصحیح آب به عنوان یک نعمت الهی در این استان است و بخش زیادی از آب در این استان در حال ضایع شدن است، به این معنا که بیهوده تبخیر شده و یا در مسیری ناصحیح جریان داد. در این  رابطه به گزارش خبرنگار مهر، قاسم سلیمانی دشتکی استاندارچهارمحال و بختیاری با اشاره به اجرای طرح های آبخیزداری در این استان برای حفظ و ماندگاری آب، اظهار داشته: کمبود آب در بسیاری از نقاط استان به یکی از مشکلات اساسی تبدیل شده است. وی با اشاره به اینکه صرفه جویی در مصرف آب باید در این استان مورد توجه بیشتر قرار بگیرد، عنوان کرد: باید در راستای کاهش مصرف آب و صرفه جویی در مصرف آب در سطح استان فرهنگ سازی شود.

اگر بخواهیم نگاهی دقیق تر به انتقال آب بین حوضه ای از چهارمحال و بختیاری به اصفهان  بیندازیم؛ باید تونل های احداث شده در استان چهارمحال و بختیاری برای انتقال آب کارون به زاینده رود را مورد توجه و بررسی قرار دهیم. همان طور که اشاره گردید؛ تونل کوهرنگ یک، که به طور میانگین سالانه 300 میلیون مترمکعب آب را به حوضه زاینده رود منتقل می کند و تونل کوهرنگ 2، که با انتقال 5/1 میلیون مترمکعب آب چشمه های ماربران و کلنچین به پشت این سد؛ سالانه به طور میانگین حدود 255 میلیون مترمکعب آب به مخزن سد زاینده رود انتقال می دهد و همچنین تونل کوهرنگ 3، که عملیات اجرایی آن در حال انجام می باشد. به علاوه  تونل گلاب 1، برای انتقال 7/1 مترمکعب آب بر ثانیه از زاینده رود به کاشان، که در سال 91 بهره برداری شده است و تونل گلاب 2 با ظرفیت 5/22 مترمکعب آب برثانیه. همچنین با در نظر گرفتن چشمه لنگان با 164 میلیون مترمکعب در سال و سد وتونل خدنگستان با 44 میلیون مترمکعب در سال و با احتساب تونل و سد بهشت آباد که اگر اجرایی شود 580 میلیون مترمکعب آب می طلبد؛ به طور تقریبی 1580 میلیون متر مکعب  آب سالانه از چهارمحال و بختیاری به اصفهان انتقال می یابد.

و اما این میزان آب در استان اصفهان صرف چه اموری می شود؟ آب مصرفی در ذوب آهن اصفهان در سال54/31 میلیون مترمکعب؛ فولاد مبارکه 40 میلیون مترمکعب در سال؛ مجموع آب مصرفی 14کارگاه، 108میلیون مترمکعب در سال؛ به علاوه برای آبیاری کل اراضی کشاورزی نیز 4400میلیون مترمکعب آب نیاز است که 1416 میلیون متر مکعب آن از آب های سطحی و 2982 میلیون متر مکعب از آب های زیر زمینی برداشت می شود. (دکتر مهدی پژوهش، انتقال آب بین حوضه ای وچالش های آن در زاگرس مرکزی)

 حال علاوه بر این مصارف به گزارش مهر؛ فتح الله معین رییس کمسیون اقتصادی و گردشگری شورای اسلامی اصفهان خبر از آن داده است که در ماه های اخیر در استان چهارمحال و بختیاری با اختصاص پول و تلاش فوق العاده طرح های رد شده قبلی را مجددا فعال کرده و برخی از آن ها نیز بالای 50 درصد پیشترفت داشته اند. نیاز به توضیح رقابت این دو همسایه بر سر زاینده رود نیست که؛ زاینده رود را زنده نخواهد گذاشت و از طرفی دیگر چه بر سر تالاب گاوخونی خواهد آمد همین حالا رنگ رخساره اش خبر می دهد از سر درون آن...!

نکته قابل تامل آنکه از اوایل مهر ماه لغایت نیمه فروردین ماه هر سال، هیچگونه برداشت آبی از رودخانه زاینده رود صورت نمی گیرد زیرا هیچ باغ و زمین کشاورزی به علت بارش های زمستانه و بهاره به آب نیاز ندارد. اما چرا در این بازه ی زمانی 5/6 ماهه از سال، آب به تالاب گاو خونی نمی رسد؟ (دکتر مهدی پژوهش ،انتقال آب بین حوضه ای وچالش های آن در زاگرس مرکزی) چرا کسی دلش به حال گاوخونی نمی سوزد؟! از زاینده رود، زاینده رود گفتن؛ گاوخونی احیا نمی شود...!

در آخر آنکه توسعه ی ناپایدار شهری و رشد جمعیت و پروژه های مخرب محیط زیست  نتیجه کشمکش های این دو همسایه است که به جای آن که دست در دست همدیگر گذاشته فکری برای اوضاع پیش آمده کنند و با توجه به آمایش سرزمین، مناسب ترین کاربری اراضی را برای استان خود در نظر بگیرند. هر کدام دست پیش را گرفته، از قافله ی توسعه عقب نمانند و پایین دستی و بالا دستی خود را محکوم می کنند. در این میان اما هیچکدام  دلشان به حال فرزندشان زاینده رود؛ نمی سوزد. وقتی ذره ذره کارون و زاینده رود را از این میان به این سو و آن سو می برند و کاسه کاسه از رگ های بی جانشان می مکند.