لیلا ایزدی - در اجتماع امروزه، افزایش تأسف‌بار مصرف قلیان در میان قشر جوان و حتی نوجوان نگرانی‌هایی را به‌وجود آورده است و علی رغم مشخص بودن خطرات جبران‌ناپذیر استفاده از آن نیز تاکنون نتوانسته از اقبال روز‌افزون مردم به قلیان بکاهد.
تأسف بیشتر را باید جایی خورد که مصرف قلیان در بین دختران و زنان جامعه رو به فزونی است، قشری که مادران امروز و فردا هستند و نتیجه مصرف قلیان نشان از نسل بعدی بیمار و همراه با معضلات فراوان آن دارد.
می‌گویند قلیان اختراع ایرانیان است و چه بسا ایرانیانی که در روزگاری نه چندان دور به این اختراع خود افتخار کرده‌اند و آنچه تاریخ به ما می‌گوید این است که اولین کسی که با چاق کردن قلیان و فوت کردن دود آن به مشام اروپاییان آنان را هیجان‌زده کرد، محمدرضا بیگ، فرستاده شاه سلطان حسین صفوی به دربار لویی چهاردهم فرانسه بود.
در عصر اطلاعات و فن‌آوری، مضرات قلیان و مواد دخانی با جستجویی ساده در اینترنت مشخص می‌شود و بی‌تردید هر عقل سلیمی تشخیص می‌دهد مضرات قلیان خیلی بیشتر از پرستیژ احتمالی و لذت آن است.
بی شک جامعه ای که از سلامت اجتماعی برخوردار باشد، سریعتر و بهتر می تواند در مسیر رشد و پیشرفت گام بردارد. از آنجا که قشر پویا و سازنده کشور جوانان هستند، محیط امن و سالم جامعه می تواند در رساندن آنان به اهداف خود و به تبع آن سازندگی کشور و جامعه کمک شایانی بکند.
قلیان در میان اقشار خاصی از جامعه به یک اپیدمی تبدیل شده و اراده جدی برای مقابله با آن وجود ندارد، همه دستگاههای ذیربط برای مقابله با این پدیده، دیگری را به کم‌کاری متهم می‌کنند و جوانان نیز کشیدن قلیان را به عادتی زشت تبدیل کرده‌اند.
آمارهای رسمی نشان می‌دهد که 10 سرطان اول کشور به ترتیب سرطان‌های پوست، سینه، معده، روده، مثانه، خون، مری، پروستات، ریه و مغز است که علل بروز بیش از نیمی از آنها با مصرف دخانیات ارتباط مستقیم دارد.
همه اینها در حالی است که در ایران قانون جامع کنترل مصرف مواد دخانی تصویب شده و طبق ماده 7 آیین‌نامه اجرایی قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات، کشیدن قلیان در اماکن عمومی ممنوع است.
از اواسط دهه 70 هم کمیته‌ای به‌نام کمیته کشوری کنترل دخانیات تشکیل شد و در همان سال‌ها نیز سازمان جهانی بهداشت به تدوین کنوانسیون جهانی کنترل دخانیات اقدام کرد و ایران نیز سال 1384 به کنوانسیون جهانی دخانیات پیوست.
بعد از آن بود که قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات سال 85 در مجلس به تصویب رسید و آیین‌نامه اجرایی این قانون نیز سال 86 ابلاغ شد و ستاد اجرایی قانون جامع کنترل و مبارزه با دخانیات در کشور ما تشکیل شد و کمیته کشوری کنترل دخانیات به این ستاد پیوست.
اما براساس دستور‌العملی که آبان‌ماه سال 90 از سوی دولت به نفع اتحادیه صنف قهوه‌خانه‌داران صادر شد، قهوه‌خانه‌ها از فهرست اماکن عمومی حذف شدند!!! و جمع آوری قلیان از این مکان‌ها متوقف شد.
شاید بهانه دولت برای اتخاذ چنین تصمیم عجیب و تأسف‌باری، تأمین معیشت صنف قهوه‌خانه‌داران بوده است؛ اما هیچ‌کس به این سئوال پاسخ نداد که آیا نان شب صاحبان این مشاغل تنها باید با هدف قرار دادن سلامت مردم تأمین شود؟
متأسفانه به بهانه تفریح، چنین مراکزی در کشور در حال گسترش هستند و جوانان به ویژه زنان به جای روی آوردن به ورزش و تفریحات سالم به سمت استعمال قلیان گرایش پیدا کرده اند غافل از آنکه استعمال این ماده دخانی تبعات و عواقب خطرناکی را برای آنان به همراه خواهد داشت.
هر چند در قانون پیش بینی شده که دستگاه هایی مانند وزارت آموزش و پرورش، علوم، تحقیقات و فناوری، فرهنگ و ارشاد اسلامی و صدا و سیما باید با فرهنگ سازی و تبلیغات به صورت مداوم مردم را نسبت به خطرات ناشی از مصرف مواد دخانی آگاه کنند ولی متأسفانه این دستگاه ها به صورت مقطعی به این موضوع پرداخته و تاکنون به صورت جدی از سوی آنها گام های اساسی و عملی برداشته نشده است. و حتی هر از چندگاهی شاهد فیلم و سریال هایی هستیم که مصرف سیگار و قلیان را نشان میدهند تا جایی که یک فعال و مدیر حوزه هنر در یادداشتی از آثار سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر نوشته است: « در۱۷ فیلم حدودا ۸۷ بار شاهد مصرف سیگار و مواد مخدر بودیم که میانگین ۵ تصویر در هر فیلم می‌شود. » و این نشان از کمک هنر برای ترویج مواد مخدر دارد!!!
اگر به طور مداوم خطرات و عوارض ناشی از استعمال مواد دخانی از سوی رسانه ها و دستگاه های ذیربط به مردم اطلاع رسانی شود و مسوولان گام های اساسی در اجرایی شدن قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات بردارند بدون شک مصرف مواد دخانی در کشور به میزان قابل توجهی کاهش خواهد یافت.
هرچند برداشتن گام هایی مانند برگزاری نمایشگاه، کمپین و... از اتفاقاتی است که به صورت چند روزه انجام می شود و سپس به فراموشی سپرده می شود اما می تواند آغازگر گام های بعدی باشد.
از بین رفتن بی سر و صدای قبح کشیدن قلیان در میان خانواده‌ها در کنار فراگیر شدن مصرف قلیان در تفرجگاه‌ها، پارک‌ها، سفره‌خانه‌ها و چایخانه‌هایی که تعدادشان روز به روز در حال افزایش است و قوانین مصوبی که قربانی سهل‌انگاری و قصور مسوولان می‌شوند در دهه‌های آینده عواقب ناگواری به‌دنبال دارد که بی‌شک قابل جبران نبوده و آسیب‌های مادی و معنوی عدیده‌ای را به برخی خانواده‌ها وارد می‌کند.
لزوم اقدامات پیشگیرانه برای ممانعت از کشیدن
با توجه به اینکه ضرر و عوارض جسمی و روانی استعمال قلیان از سیگار و سایر دخانیات نه تنها کمتر نبوده بلکه بیشتر نیز است، بنابراین باید با آگاهی‌بخشی در جامعه از راه‌های مختلف باورهای غلط و مضرات مصرف قلیان آموزش داده شود و اقدامات پیشگیرانه برای ممانعت از کشیدن آن به‌عمل آورد.
مصرف قلیان دروازه رفتارهای پرخطر
با توجه به اینکه کشیدن قلیان دروازه بسیاری از رفتارهای پر خطر بین بزرگسالان و نوجوانان محسوب می‌شود بنابراین دست‌اندرکاران بهداشت و درمان باید با همکاری دستگاههای آموزشی مانند آموزش و پرورش دانش‌آموزان را نسبت به‌خطرات دخانیات و به‌ویژه قلیان آگاه سازند.
بدون شک نقش دستگاههای قانون‌گذار در این میان بیشتر احساس می‌شود، چرا که اگر قوانین پیشگیری از استعمال قلیان به‌صورت جدی در جامعه تبیین شود علاوه بر نجات جان جوانان از هزینه‌های اضافی نیز در این‌باره کاسته می‌شود.
پای کار آمدن دستگاههای فرهنگی
دستگاههای فرهنگی نیز می‌توانند با ارائه راهکارهایی جوانان را به‌سمت و سویی هدایت کنند که با پرشدن اوقات فراغت آنها دیگر میل روی آوردن به‌سفره‌خانه‌ها و قلیان‌سراها در آنها کمتر شده و سرگرمی و خلأ ناشی از فقدان مراکز تفریحی و فرهنگی در آنها از این طریق جایگزین نشود.
جلوگیری از فروش و بازاریابی محصولات دخانی
و سخن آخر اینکه برای محافظت دختران و پسران جوان در برابر مضرات مصرف دخانیات و به‌ویژه قلیان باید آگاهی آنها را در زمینه زیان‌های ناشی از مصرف دخانیات افزایش داد و با جلوگیری از فروش و بازاریابی محصولات دخانی و همچنین ممنوعیت مصرف مواد دخانی توسط بزرگسالان در مقابل نوجوانان و جوانان از این دغدغه فراگیر کشور کاست.
